رسول الله (ص)
هجرتین یئددینجی ایلی محرم آییندا مدینه شهریندن 1. شرقی روم امپراتورو «هرقل» 2.
حبشه پادشاهی «نجاشی» 3. مصر پادشاهی « مُقُوقس» 4. یمامه حاکمی «هَوذَه بن علی» و
غسان حاکمی «حارث بن ابی شمر» و آیریلارینا نامه گؤندردی. ادامه‌ده نامه‌لرین متنینه و نامه‌نی آلانلارین عکس العملینه اشاره اولونور:
1. شرقی روم امپراتورو هرقله نامه
بو نامه دحیه
کلبی‌نین الی اینن حمص شهرینده
هراکلیوسون الینه چاتدی. نامه بئله‌دیر:
بسم الله الرحمن الرحیم من محمد بن
عبد الله إلی هرقل عظیم الروم: سلام علی من اتبع الهدی، أما بعد فإنی أدعوک بدعوة الإسلام
أسلم تسلم یؤتک الله أجرک مرتین، فإن تولیت فعلیک إثم جمیع الآریسیِّین". (قُلْ
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَی کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا
نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا
بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا
بِأَنَّا مُسْلِمُونَ) آل عمران:64».
« باغیشلایان
مهربان الله‌ین آدی اینن. الله‌ین رسولو محمددن رومون بؤیوگونه. هدایته تابع اولان شخصه
سلام اولسون. ایندی سنی اسلاما ساری دعوت ائلیرم. اسلامی قبول ائت و مسلمان اول کی
سلامت قالاسان و الله ایکی دفعه سنه پاداش وئرسین. (عیسی‌یه و سونرادان محمده ایمان گتیرماغا گؤره.) اوز چئویرسن اکینچیلری‌نین (سنین تابعلری‌نین) گناهی سنین بوینونادیر». «دئ گینن ائی کتاب اهلی بیز
اینن سیزین آرازدا مساوی و قبول اولموش سؤزه طرف گلین: الله‌دان غیرینی عبادت ائله‌میروق و اونا هئچ نه‌یی شریک توتموروق. بیزیلرین بعضیسی‌نین بعضیسی الله‌دان
غیرینی معبود بیلمیرلر. پس اوز چئویرسز الله مسلمانلارا بویورار: «سیز دئیین بیز
شهادت وئریروق کی بیز مسلمانیق».».
سونرا قیصر دئدی: «اونون قوموندان بیر نفر تاپین محمد باره‌ده اوندان
سوروشاق». او زمان ابوسفیان قریش کیشیلری‌نین بیر نئچه‌سی اینن حدیبیه
صلحو زمانی تجارت اوچون غزه‌ده ایدیلر. ابوسفیان تعریفلیر: «قیصرین آداملاری بیزی بیت
المقدّسده اونون یانینا آپاردی. قیص مترجمه دئدی: «سوروش گؤر بونلارین هاچیسی
پیغمبرلیق ادعاسی ائله‌ینه داها یاخینیدیر؟» اوبسفیان دئدی: «من داها یاخینام».
قیصر اوندان پیغمبرین (ص) نسبی، ادعاسی و احوالیندان سوروشدو.
نقل اولوب ابوسفیان دئییر: «الله‌ا آند اولسون اوتانماسایدیم یالان
دانیشاردیم. آما گؤیلومون ترسینه پیغمبرینن دوشمنچیلیغیما رغماً اونون سؤال‌لارینا دوز جواب
وئردیم». سؤال جوابدان سونرا هرقل دئدی: «بو جوابلاردان اونون پیغبر اولدوغونو
بیلدیم». هرقل ایمان گتیرمه‌سه ده او حضرته هدیه‌لر گؤندردی. (معصوملارین سیره‌سی ـ اسلام پیغمبری‌نین زندگانلیغی ـ سیدمحسن امین 103 دن 105)
2. حبشه
پادشاهی نجاشی‌یه نامه
بو نامه‌نی عمروابن امیه ضمری نجاشی‌یه آپاردی. نامه بئله ایدی:
بسم الله
الرحمن الرحیم من محمد رسول الإسلام إلی النجاشی ملک الحبشة: سلام علیک إنی أحمد الله
إلیک، الله الذی لا إله إلا هو الملک القدوس السلام المؤمن المهیمن، وأشهد أن عیسی
بن مریم روح الله وکلمته ألقاها إلی مریم البتول الطیبة الحصینة، فحملت بعیسی
فخلقه الله من روحه کما خلق آدم بیده، وإنی أدعوک وجنودک إلی الله عز وجل، وقد
بلغت ونصحت فاقبلوا نصحی، والسلام علی من اتبع الهدی.
رحمان و رحیم
الله‌ین ادی اینن. بو نامه الله‌ین رسولو محمددن حبشه پادشاهی نجاشی‌یه‌دیر. سلامت اولدوغوزو اومود
ائلیرمو من سنین باره‌نده الله‌ا شکر ائلیرم و حاکم، منزّه، امنیّت وئرن و بنده‌لرینه موغایات اولان الله‌ی شاهد توتورام کی عیسی، عفیف و بتول مریمین وجودوندا
یئرلشن الله‌ین روحو و اراده‌سیدیر. او (مریم) روح القدسون اوندان دمیده اولونماسی اینن
حامله اولدو، الله‌ین آدمی عیسی کیمی اؤز الی
اینن یاراتدیغی کیمی. من سنی شریکسیز تک الله‌ا و اوندان اطاعته و منه تابع اولماغا و من گتیردیغیم دینه
ایمان گتیرماغا چاغیریرام. من الله‌ین
گؤندرمیشی‌یم. سنی و قوشونلارینی جل و
جلاله الله طرفینه چاغیریرام. دعوتیمی
چاتدیریب نصیحت ائله‌دیم. نصیحتیمی قبول ائله‌یین. حقین هدایتینه تابع اولانا سلام اولسون».
نجاشی نامه‌نی اوخویاندا، اونو گؤزونه قویوب احترامینا تختدن آشاغی
یئنیب تورپاقدا اوتوردو. سونرا عاجدان بیر صاندیق دوزلدیب نامه‌نی اونا قویوب دئدی: «بو نامه حبشه‌ده اولان گونه قدر اونون اهلی سعادتلی اولاجاق». سونرا
پیغمبره محبتلی جواب یازدی. نجاشی مدینه‌یه
چوخلو هدیه‌لر گؤندریب او حضرتین
دانیشیق، اوتوروشوق، غذا یئماغین و آیری رسالت علامتلرینی گؤرماغا نصرانی عالملردن
30 نفر گؤندردی. اونلارا دئدی: « حضرتین دانیشیغینا، اوتوروشوغونا، مشربینه و مصلی‌سینا باخین، گؤرون او جبارلار و پادشاهلار طرزینده‌دیر یوخسا یوخ. اونلار مدینه‌یه گلنده حضرت اونلاری اسلاما چاغیریب اونلارا قرآندان
حضرت مریم (س) باره‌ده اوخودو. اونلار قرآنی
ائشیدنده آغلادیلار. ایمان گتیرندن سونرا نجاشی‌نین یانینا قاییتدیلار. نجاشی‌نین ایمان گتیرمه‌سی دئییلیب آما حبشه جماعتی‌نین قورخوسوندان اسلامین اونلارا بللی ائله‌مه‌دی.
3. مصر حاکمی مقوقسا نامه
مصر پادشاهی‌نین آدی «جریج ابن مینا» و یا «جریج ابن متی» و لقبی مقوقس
ایدی. پیغمبرین نامه‌سی بئله ایدی:
بسم الله
الرحمن الرحیم. من محمد رسول الإسلام إلی المقوقس عظیم القبط: سلام علی من اتبع الهدی،
أما بعد فإنی أدعوک بدعوة الإسلام، أسلم تسلم یؤتک الله أجرک مرتین ﴿قُلْ یَا
أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَی کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ
أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ
بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا
اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ﴾ (آل عمران : 64).
«مهربان الله‌ین
آدی اینن. الله‌ین گؤندرمیش محمددن قبطین
بؤیوگو مقوقسا. هدایته تابع اولانا سلام اولسون. آما سونرا من سنی اسلاما
چاغیریرام. اسلام گتیر اماندا اول. اسلام گتیرسن الله سنه ایکی اجر وئره‌جاق آما اوز چئویرسن قبطلی‌لرین گناهی، سنین بوینونا اولاجاق. دئ گینن ائی کتاب اهلی
بیز اینن سیزین آرازدا مساوی و قبول اولموش سؤزه طرف گلین: الله‌دان غیرینی عبادت ائله‌میروق و اونا هئچ نه‌یی شریک توتموروق. بیزیلرین بعضیسی‌نین بعضیسی الله‌دان
غیرینی معبود بیلمیرلر. پس اوز چئویرسز الله مسلمانلارا بویورار: «سیز دئیین بیز
شهادت وئریروق کی بیز مسلمانیق».
بو نامه‌نی «حاطب بن ابی بَلتَعه» مقوقسون اسکندریه‌ده‌کی قصرینه آپاردی. حاطب مقوقسون قصرینه
گیرندن سونرا نامه‌نی اوزاقدان گؤرستدی. مقوقس
اونو حضورونا چاغیریب نامه‌نی اوخویاندان سونرا دئدی:
«پیغمبر اولدوغو تقدیرده نییه اوننان مخالف اولان حتی اونو مکه‌دن ائشیگه اوتوردوقلاری قومونو، گرفتار اولمالاری اوچون
نفرین ائله‌میر؟» بو سؤزو ایکی دفعه
دئدی. حاطب دئدی: «عیسی بن مریمین پیغمبر اولدوغونا
اینانمیرسان؟ پس نییه اونون قومو اونو توتاندا و اؤلدورلمه‌سینه آز قالاندا اونلارین هلاک اولماسی اوچون اونلاری
نفرین ائله‌مه‌دی. و نهایتده الله اونو جماعتین ایچیندن گؤتوردو؟» مقوقس
دئدی: «احسن سنه. سن حکیم طرفیندن گلمیش حکیمسن». حاطب اونو یقینلی سؤزلر و دلیللر
اینن اسلاما چاغیراندان سونرا مقوقس دئدی: «پیغمبرین دینی باره‌ده دوشوندوم و پیس شئیه چاغیرمادیغینی و یاخجی شئیدن منع
ائله‌دیغینی گؤرمه‌دیم. اوندا رسالت علامتی گؤردوم و مسلمان اولماق و اونا تابع اولماق باره‌ده دوشونه‌جاغام».
سونرا حضرتین جوابیندا بئله یازدی: «رحمن و رحیم الله‌ین آدی اینن قبطین حاکمی مقوقسدان محمد بن عبدالله‌ا. سنه سلام اولسون. نامه‌نی اوخودوم. سؤزونو و اونا چاغیردیغینی آنلادیم، خاتم
پیغمبرین گله‌جاغینی بیلمیشم، اونون
شامدان مبعوث اولدوغونو گمان ائلیردیم. گؤندردیگینه احترام ائتدیم. قبط ایچینده
بؤیوک موقعیتی اولان ایکی کنیزی و مصر قباطی‌سیندن بیر آز پالتار و مینمگیز اوچون بیر قاطر سیزه
گؤندردیم. سلام اولسون سیزه». او بوندان آرتیق یازمادی و مسلمان اولمادی. حضرت
پیغمبر (ص) اونون نامه‌سینی اوخویاندان سونرا
بویوردو: «خبیث، حکومتی‌نین الدن گئتمه قورخوسوندان
ایمان گتیرمه‌دی. بیر حالدا کی حکومتی‌نین بقسی یوخدور».
4. بحرین حاکمی منذر بن ساوی التمیمی‌یه نامه
نامه بئله‌دیر:
بسم الله
الرحمن الرحیم، من محمد رسول الله إلی المنذر بن ساوی، سلام علیک، فإنی أحمد إلیک
الله الذی لا إله إلا هو، وأشهد أن لا إله إلا الله، وأن محمداً عبده ورسوله. أما
بعد: فإنی أذکرک الله عز وجل، فإنه من ینصح فإنما ینصح لنفسه، ومن یطع رسلی ویتبع
أمرهم فقد أطاعنی، ومن ینصح لهم فقد نصح لی، وإنّ رسلی قد أثنوا علیک خیراً، وإنی
قد شفعتُکَ فی قومکَ، فاترکْ للمسلمین ما أسلموا علیه، وعفوتُ عن أهل الذنوب فاقبل
منهم، وإنک مهما تصلح، فلن نعزلکَ عن عملک، ومن أقام علی یهودیة أو مجوسیة فعلیه
الجزیة
«باغیشلایان مهربان الله‌ین آدی اینن.
الله‌ین رسولو
محمددن منذر بن ساوی‌یه. سنه سلام اولسون. سنین اوچون اوندن غیری معبود اولمایان
الله‌ا شکر
ائلیرم. بیر الله‌دان غیری الله‌ین اولمادیغینا و محمدین اونون بنده‌سی و رسولو
اولدوغونا شهادت وئریرم. آما سونرا، من جل جلاله الله‌ی سنین یادینا
سالیرام، البته خیرخواهلیق ائله‌یه اؤزونه خیرخواهلیق ائله‌ییب. هر کس منیم
گؤندردیقلاریمدان تبعیت ائله‌یه مندن اطاعت ائله‌میش اولوب و هر کس اونلارا
خیرخواهلیق ائله‌یه منه خیرخواهلیق ائله‌میش اولوب. منیم
گؤندردیقلاریم سنه خیر ثنا گؤندریرلر و من سنی قوموندا شفاعت ائله‌دیم. مسلمانلار
اوچون تسلیم اولدوقلارینی بوراخ. گناه اهلینی باغیشلادیم پس اونلاردان قبول ائله.
سن هر نه قدر ده اصلاح ائله‌سن سنی مقامیندان عزل ائله‌میه‌جاغیق و هر کس
یهود و مجوس دینینده قالسا جزیه وئرمه‌لیدیر.
5. حارث بن شَمر
غسّانی‌یه نامه
حارث بن شَمر غسّانی
روم قیصری طرفیندن دمشق حاکمی ایدی. بو نامه‌نی «شباع بن وهب اَسدی» حارثه آپاردی. رسول الله اونا
یازمیشدی:
«بسم الله
الرحمن الرحیم، من محمد رسول الله (ص) الی الحارث بن ابی شمر، سلام علی من اتبع
الهدی و آمن و صدق و انی ادعوک ان تؤمن بالله وحده لاشریک له و یبقی لک ملکک».
«من سنی
تایسیز الله‌ا ایمان گتیرماغا چاغیریرام
کی پادشاهلیغین یئرینده قالسین».
6. یمامه حاکمی، هوذه بن علی حنفی‌یه نامه
نامه‌نی «سلیط بن قیس بن عمر انصاری» هوذه‌یه آپاردی. پیغمبرین نامه‌سی بئله ایدی: «بسم الله
الرحمن الرحیم، من محمد رسول الله (ص) الی هوذة بن علی، سلام علی من اتبع الهدی و
اعلم دینی سیظهر الی منتهی الخف و العافر فاسلم تسلم و اجعل لک ما تحت یدیک»
باغیشلایان و
مهربان الله‌ین آدی اینن. الله‌یند گؤندرمیشی محمددن هوذه بن علی‌یه. هدایته تابع اولانا سلام اولسون. بیل گینن منیم دینیم
تئزلیقجن غالب اولاجاق و آت و دوه آیاغی چاتان یئره قدر گئده‌جاق. اسلام گتیر و الینده اولان (حکومتین) الینده قالسین.
او پیغمبرین
جوابیندا او حضرتدن اونو اؤزونه خلیفه سئچماغی ایسته‌دی. حضرت اونون ایستگینی قبول ائله‌مه‌ییب بویوردو: «مندن بیر تیکه
یئر ده ایسته‌سه وئرمه‌رم. اؤزو و حکومته باده
گئتسین».
او دا ایمان
گتیرمه‌دی و هجرتین سککیزینجی
ایلینده اؤلدو.
منبعلر:
صالح بن عواد المغامسي- الأیام النظرة
و السیرة العطرة لرسولنا (ص)- جلد 1
السيوطي- الخصائص الکبری- جلد 2
سيد
علي اكبر قرشي- هجرتدن رحلته
نورالدين الحلبي- السیرة الحلبیه- جلد
3
شمس شامی- سبل الهدی و الرشاد- جلد 11
ـ «مکاتیب الرسول»
تالیف علی احمدی
ـ ابن سعد، الطبقات
الکبری، ج 1 ص 258
ـ یعقوبی، تاریخ
یعقوبی، ج 2 ص77
ـ ابن سعد، الطبقات
الکبری، ج 2 ص 88
ـ ابن هشام، السیره
النبویه، ج 1 ص 69؛ علی بن برهان الدین حلبی، السیره الحلبیه، ج 3 ص 246
ـ تاریخ طبری،
ج 1، ص 297
ـ ابن اثیر، الکامل
فی‌التاریخ، ج 2 ص 145
ـ ابن سعد، الطبقات
الکبری، ج 1 ص 260
ـ بلاذری فتوح
البلدان، ص 97؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج 1 ص 261
ـ حلبی ـ السیره
الحلبیه ـ جلد 3
ـ موسوی ـ نبی‌الرحمه
ـ جلد 1