عمر بن سعد قوشونونا خطاب قیشقیردی: «بو انزع البطین اوغلودور (حضرت علی‌نین (ع)لقبلریندن، شرکدن اوزاق اولان معناسیندا) و بو عرب قاتلی‌نین اوغلودور. هر یاندان اونا حمله ائدین.» بیر آندا دؤرد اوخ آتان آتلی امامی محاصره ائله‌ییب امامینان خیمه‌لر آراسیندا فاصله سالدیلار. امام اونلارا خطاب دئدی: «ای ابوسفیان خاندانی‌نین مریدلری! دینیز اولماسا دا قیامت گونوندن قورخماساز دا، هئچ اولماسا دنیادا مرد اولون و عرب اولساز –کی بئله دوشونورسوز- اؤز اجدادیزین یولونا قاییدین». شمر قیشقیردی: «ای فاطمه اوغلو! نه دئییرسن؟» امام بویوردو: «سیزینن من ساواشیرام، آروادلارین گناهی یوخدور. من دیری اولانا قدر نادانلاری و عصیانچیلاری حرمیمدن اوزاق ساخلایین».

عاشورا سحری چاتماغینان، امام کؤمکلرینن صبح نمازینی قیلدی. نمازدان سونرا، حضرت 32 نفر آتلی و 40 نفر پیاده‌دن عبارت اولان قوشونون منظم ائله‌دی. «زهیر بن قین»-ی قوشونون ساغ قانادی و «حبیب بن مظاهر»-ی قوشونون سول قانادی‌نین امیری ائله‌دی. جنگ بایراغینی‌دا قارداشی حضرت عباسه (ع) تاپیشیردی. امامین امرینن کؤمکلر خیمه‌لری دالیدا قویوب اونون اطرافیندان قازدیقلاری خندقی قمیش و اودونونان دولدوروب اودلادیلار کی دوشمن حمله‌سیندن اماندا قالسین.

میدانین او بیری اوجوندا دا عمر بن سعد صبح نمازین قیلیب قوشون امیرلرینی معیّن ائدیب امام حسین‌اینن (ع) ساواشماغا حاضرلاشدی. امام دوشمن قوشونونون چوخلوغونو گؤرنده اللرینی گؤیه قووزاییب بئله دعا بویوردو: «اللّهمّ انت ثقتی فی کلّ کرب و رجائی فی کلّ شدّة، و انت لی فی کلّ امر نزل بی ثقة وعدّة، کم من همّ یضعف فیه الفؤاد و تقل فیه الحیلة و یخذل فیه الصدیق و یشمت فیه العدوّ بک و شکوته الیک رغبة منّی الیک عمّن سواک ففرّجته و کشفته فانت ولیّ کلّ نعمة و صاحب کلّ حسنة و منتهی کلّ رغبة؛ الله، بوتون چتینلیقلاردا و بلادا اومیدیم و دایاغیم سنسن. بوتون مشکل‌لرده اومیدیم فقط سنه‌دیر، نه چوخ غم کی اورگی تابدان سالار و اونو آرادان آپارماغا یول اولماز. نه چوخ غصّه‌لرده کی دوستلاریمیز بیزی بوراخار و دوشمن شماتت ائلر. اؤز رغبتیمله سنه و نه آیریسینا شکایتیمی گتیرمیشم و سن اوندا منیم اوچون فرج قویوبسان و اونو منه هامار ائدیبسن. هر نعمتین ولیسی سنسن و بوتون یاخجیلیقلار سنه عایددیر و هر مقصدین هدفی سنسن».

عمر بن سعدین قوشونو جنگه حاضرلاشدی. دوشمنین بیر دسته‌سی آتلارینی امام حسینین (ع) خیمه‌لری اطرافیندا، چاپدیردیلار و دالیدان خیمه‌لره یاخینلاشدیلار. اونلارین بیری یاخینلاشیب بیر خیمه‌لره و بیر یانار اودا باخدی. آما خندق و اود آلوولارینی گؤرنده قاییتماقدان ساوای چاره گؤرمه‌دی. بو آندا اوجادان قیشقیردی: «ای حسین (ع)! قیامت چاتمامیشدان اودا طرف گئدیبسن». امام بویوردو: «بو کیمدی؟ دئیه‌سن شمر بن ذی الجوشندی». دئدیلر: «الله سنین ایشینی صلاحا گتیرسین، اؤزودور». امام بویوردو: «ای کئچی اوتاران آروادین اوغلو ! سن اوددا قالماغا داها لایقسن». بو آندا «مسلم بن عوسجه» یایینا بیر اوخ قویوب حضرته عرض ائله‌دی: «بو فاسق الله دوشمنلریندن و ظالملرین بؤیوگودور، ایندی الله سیزه اونا مسلط ائدیب [اجازه ‌وئرین اونو ایندیجه اؤلدوروم]» آما امام اونو بو ایشدن ساخلاییب بویوردو: «بئله ائله‌مه، چونکی ایسته‌میرم جنگی باشلایان من اولام».

عاشورا سحرینده بُرَیرین خطابه‌سی

جنگین باشلاماسنیدان اوّل امام حسین (ع) بیر عده کؤمکلری اینن حجّتی تمام ائله‌ماق اوچون آتا مینیب دوشمن لشکرینه طرف گئتدی. امام، بریر بن خضیره بویوردو: «ای بریر! بونلارا دانیش و نصیحت ائله». بریر، عمر بن سعد قوشونونون قاباغیندا دایانیب بئله دئدی: «ای جماعت، الله-دان قورخون. ایندی پیغمبر خاندانی سیزین آرازا گلیب و بونلار پیغمبرین اوشاقلاری، خاندانی، قیزلاری و اونون حرمی (یاخینلاری) دیلار. اورگیزده اولانی دیلیزه گتیرین و اونلارینان نه ائلیه‌جاغیزی دئیین». دئدیلر: «ایستیروق اونلاری امير عبيداللّه بن زيادین اختیاریندا قویاق کی اونلار باره‌ده نظر وئرسین».

بریر دئدی: «راضی اولماسیز کی گلدیقلاری یئره قاییتسینلار؟ وای اولسون سیزه، ای کوفه‌لیلر! اونلارا یوللادیغیز نامه‌لری، اونلارا وئردیغیز تعهّدلری یاددان چیخاردیبسیز؟ الله-ین شاهدلیغی یئتر. وای اولسون سیزه! پیغمبر خاندانینی چاغیردیز و بئله گمان ائله‌دیز کی جانیزی اونلارین یولوندا قربان وئره‌جاقسیز، آما سیزین یانیزا چاتاندان سونرا اونلاری عبیدالله-ـا تسلیم ائله‌دیز و اونلارینان یهود و نصارانین ایچدیغی، و ایتلرین و دوغوزلارین اوندا یووارلاندیغی فرات چایی آراسیندا فاصله سالدیز. محمددن (ص) سونرا اونون خاندانی اینن نه پیس رفتارلار کی ائله‌مه‌دیز. سیزه نه اولوب؟ الله سیزی قیامت گونو سیراب ائله‌مه‌سین نه پیس جماعتسیز».

بو آندا قوشوندان بیر عده اونا دئدی: «ای بریر بیز سنین نه دئدغینی بیلمیروق». بریر دئدی: «حمد اولسون الله-ـا کی منیم معرفتیمی سیزدن چوخ ائله‌ییب. پروردگارا! من بو قومون رفتاریندان بیزارام، سن اؤزون اونلارین ایچینه ائله اوخلار آت کی اونلاردان غضبلی اولدوغونو آندا، سنی ملاقات ائله‌سینلر». بو آندا، عمر بن سعد قوشونو اونا طرف اوخ آتدیلار و بریر دالی قاییتماغا مجبور قالدی.

عاشورا سحرینده امام حسینین (ع) خطابه‌سی

امام دوه‌سینی ایسته‌ییب اونا میندی و دوشمن قوشونو اوز به اوزونده اوجا سسینن اونلارا دانیشماغا باشلادی: « ای جماعت سؤزومه قولاق آسین و جنگه تلسمه‌یین کی سیزی منه اداسی واجب اولان شئیه و سیزین منیم بوینومدا اولان حقّیزه موعظه ائله‌یم و حقیقتی سیزه دانیشام. انصافیز اولسا سعادتلی اولاجاقسیز آما عدالت و انصافدان اوزاق اولساز قراریزا عمل ائله‌یین و من اینن جنگ ائله‌یین. البته منیم ولی‌م قرآنی گؤندرن الله-دی و او لایق انسانلارین کؤمگی و ولیسیدیر».

سونرا الله-ین حمد و ثناسینی دئدی و پیغمبره (ص) و ملکلره و الهی پیغمبرلره سلام گؤندردی. حرم اهلی، امامین سؤزلرینی ائشیدنده آغلاشدیلار. امام (ع) حضرت عباس(ع) و علی اکبری(ع) اونلاری آراملاشدیرماغا گؤندردی. سونرا بویوردو: « ای جماعت منیم نسبیمی یادیزا سالین و گؤرون من کیمم. اؤزوزه گلین و اؤزوزو دانلایین. باخین گؤرون منی اؤلدورماق و حرمتیمی سیندیرماق جایزدیر؟ مگر من سیزین پیغمیریزین قیزی‌ و خلیفه‌سی و عمی اوغلوسونون اوغلو دئییلم؟ همان کس کی هامیدان اوّل ایمان گتیریب پیغمبری (ص) الله طرفیندن گتیرنه تصدیقله‌دی؟ مگر سید الشهداء حمزه، منیم عمیم دئییل؟ مگر ایکی قانادی اینن جنّتده اوچات جعفر طیّار منیم عمیم دئیی؟ بیلمیرسیز کی پیغمبر (ص) قارداشیمینان منیم باره‌مده بویوروب: بو ایکیسی جنّت جوانلاری‌نین آغاسیدیلار؟ منیم سؤزلریمی تصدیقله‌سیز حق هماندیر. آند اولسون الله-ـا یالانچی‌نین الله دوشمنی اولدوغونون بیلن گوندن، یالان دانیشمامیشام. آما منه اینانماساز دا، ایچیزده بعضیلریندن سوروشساز سؤزلریمی تصدقله‌یرلر، جابر بن عبدالله انصاری، ابوسعید خدری، سهل بن سعد ساعدی، زید بن ارقم و انس بن مالک‌دن سوروشون کی پیغمبرین قارداشیم و منیم باره‌ده دئدیقلارینی سیزه دانیشسینلار و منیم سؤزومون دوزلوغو سیزه اثبات اولسون. بو شاهدلر منیم قانیمی تؤکماغا مانع اولمور؟»

بو آندا شمر بن ذی الجوشن دئدی: «سن دئین کیمی اولسا من ایندیه قدر الله-ی دوز عقیده اینن عبادت ائله‌مه‌میشم». حبیب بن مظاهر دئدی: «آند اولسون الله-ـا کی سنی عبادتده تردیدلی گؤرورم و من شاهد کئچیرم کی سن دوز دئییرسن و اونون دئدیغینی آنلامیرسان، الله سنین اورگینه غفلت مؤهرو ووروب».

امام بویوردو: «بو مسأله‌ده تردید ائله‌سز ده، بوندا دا شبهه‌ز وار کی من پیغمبر قیزی‌نین اوغلویام؟ آند اولسون الله-ـا کی شرقدن غربه مندن ساوای پیغمبر قیزی‌نین اوغلو یوخدور. وای اولسون سیزه! سیزدن بیرینی اؤلدورموشم کی قانینی مندن ایستیرسیز؟ سیزدن مال چالمیشام؟ و یا سیزی یارالامیشام کی قصاص ایستیرسیز؟» کوفه لشکری بو آندا ساکتیدی و بیر سؤز دئمیردیلر.

سونرا امام سؤزلرینه ادامه وئریب بویوردو: «اى شبث بن ربعى، و اى حجار بن ابجر، و اى قيس بن اشعث، و اى يزيد بن حارث، بو سیز دئییلدیز کی منه یازدیز: میوه‌لر یئتیشیب و باغلار یاشیللانیب و چایلار داشیب، سن گلسن کؤمگینه گلن قوشونا داخل اولاجاقسان؟» قیس بن اشعث دئدی: «بیز سنین نه دئدیغینی آنلامیریق آما عمی اوغلونون (یزید بن معاویه) امرینه بویون وئر، چونکی او سنین بار‌ه‌نده سئومه‌دیغین ایشی گؤرمه‌یه‌جاق!» امام حسین (ع) بویوردو: سن همان قارداشین قارداشیسان، ایستیسن بنی هاشم، مسلم عقیلین قانیندان آرتیغین سندن ایسته‌سینلر؟ آند اولسون الله-ـا نه ذلّت الی سیزه وئره‌جاغام و نه بنده‌لر کیمی قاچاجاغام». سونرا بویوردو: «ای الله-ین بنده‌لری! من قیامت گونونه اینانمایان عصیانچیلار الیندن، اؤزومون و سیزین الله-ینا پناه آپاریرام». سونرا امام دوه‌نی اوتوردوب اوندان پیاده اولدو.

عاشورا سحرینده زهیر-ین خطابه‌سی

امامین خطابه‌سیندن سونرا «زهیر بن قین» باشدان آیاغا سلاحینان و قویروغو توکلو آتینان دوشمنه طرف گئدیب کوفه اهلینه خطابه اوخودو: «ای کوفه اهلی! من سیزی الله عذابیندان قورخودورام. البته مسلمانلارین بیر-بیرینه نصیحت وئرماق بویونلارینداکی وظیفه‌لردندیر. آرامیزدا قیلینج دوشمه‌یینجه قارداشوق و بیر دین و بیر امّتدنوق و بیزه نصیحت حقّیز وار. آما آرامیزا قیلینج دوشسه بیز آیری امّتدن و سیز آیری امّتدن اولاجاقسیز. آگاه اولون کی الله بیزینن سیزی پیغمبری‌نین اوغوللاری اینن امتحان ائله‌ییب کی گؤرسون اونلارینان نئجه رفتار ائلیروق. و ایندی بیز سیزی اونلارین کؤمکلیغینا و عصیانچی عبیدالله بن زیادین علیهینه ساواشماغا چاغیریروق. سیز عبیدالله بن زیاد و دده‌سی‌نین حکمرانلیغی زمانیندا پیسلیقدان ساوایی هئچ نه گؤرمه‌دیز. ائله بونلاری ایدیلر کی سیزین گؤزوزه شیش سالدیلار و ال قولوزو کسیب سیزی مثله ائله‌ییب خرما آغاجلاریندان آسدیلار و حجر بن عدی و کؤمکلری و هانی بن عروه کیمی بؤیوکلریزی و قاریلریزی اؤلدوردولر».

بو آندا، عمر بن سعد قوشونو اونو یامانا قاتدی و عبیدالله‌-ی ستایش ائله‌ماغینان بیرلیقدا دئدیلر: «آند اولسون الله-ـا سنین مولانی و کؤمکلرینی اؤلدورمه‌میش و یا عبیدالله-ـا تسلیم ائله‌مه‌میش بیر یئره گئتمیه‌جاغیق». زهیر دئدی: «ای الله-ین بنده‌لری فاطمه‌نین (س) اوغلو، دوستلوغا سمیه‌نین اوغلوندان داها لایقدیر. اونا کؤمک‌ده ائله‌مه‌سیز، الله-ـا پناه آپارین و الیز اونون قانینا بلشدیرمه‌یین. گلین حسین بن علی‌نی (ع) عمی اوغلوسو اینن باش باشا قویون. جانیما آند اولسون یزید، حسینی (ع) اؤلدورمه‌دن‌ده سیزین اطاعتیزدن راضیدیر».

بو آندا شمر بن ذی الجوشن اونا طرف اوخ آتیب دئدی: «دینمه، الله سنی سوسدورسون، چوخ دانیشماغین بیزی یوردو». زهیر دئدی: «ای آیاق اوسته ایشیه‌نین اوغلو! من هاواخت سن اینن دانیشدیم؟ سن حیوانسان. آند اولسون الله-ـا کی سن قرآندان ایکی آیه‌ده بیلمیرسن. بیل کی قیامت گونو عذابلی درده مبتلا اولاجاقسان». شمر دئدی: « ایندی، الله سنی و اربابینی اؤلدوره‌جاق». زهیر دئدی: «منی اؤلومدن قورخودورسان؟ آند اولسون الله-ـا حسین اینن (ع) اؤلماق سیزینن جاودانلیق منه داها سئویملیدیر». سونرا جماعته اوز چئویریب دئدی: «ای الله بنده‌لری! اولماسین کی بئله آلچاقلار سیزی دینیزدن اوزاق سالسین. آند اولسون الله-ـا کی الله، محمدین (ص) اوشاقلاری و خاندانی‌نین قانینی تؤکنلر و کؤمکلری و مدافعلرینی اؤلدورنلری او حضرتین شفاعتینه چاتدیرمایاجاق». بو اثنادا امام قوشونو ایچیندن بیر نفر قیشقیردی: «ابا عبدالله بویورورلار قاییت. آل فرعونون مؤمنی قومونو نصیحت ائله‌دیغی کیمی، سن‌ده بونلاری نصیحت ائله‌دین، فایدا وئرسه بو قدر یئتر».