بوتون فیکری و دوشونجه ساحه‌لرینده مکتبلرین هامیسی آزادلیق موضوعسو اوچون چرچوه‌لری واردیر. مارکسیست مکتبی‌ده لیبرال دموکراسی‌دا اؤزلری اوچون چرچوه‌لری وار.

ایسلام، مسیحیت و یهودیت کیمی دینی دوشونجه‌لرده آزادلیغین بیر شرطی وار: شریعته ضیدیّتی اولماسین.

اینسانین ذاتیندا آزدلیق سئورلیق وار. خیلقتین باشلانیشیندا حضرت آدم (ع) و حوّانین جنّتدن قووولماسی‌نین سببی قویولان محدودیّته بویون وئرمه‌مه‌لری اولدو. اونلار ایسته‌دیلر قدغان اولان آغاجدان یئسینلر.

تکوین ساحه‌سینده اینسانین هئچ نوع آزدالیغی اولماییب بلکه موطلق جبر حاکیم اولوب. هئچ کسدن دونیایا گلمه‌سینه گؤره نظر سوروشماییبلار. گونش منظومه‌سی‌نین نئجه دولنماسی باره‌ده هئچ کسین نظرین سوروشماییبلار.

اونتولوژی باخیمدان مشاء فلسفه‌سی موختلیف سلیقه‌لره احتیرام گؤزونن باخان و پلورالیزمه یئتیشن آزادلیقلارینان سازگارلیغی وار. چونکی مشاء فلسفه‌سی وارلیقلاری موتبانیه حقیقتلر حسابلیر و بوتون وارلیقلری بیر-بیریله موتبایین بیلیر.

وارلیغی شخصیّه حقیقت حسابلایان عیرفانین ترسینه و وارلیغی موشککه حقیقت حسابلایان موتعالیه فلسفه‌نین عکسینه. حقیقتلر موتبایین اولان یئرده اینسان سلقه‌لری، X و Y ویا زید، عمرو، بکره مربوط اولان دوشونجه‌لر بیر-بیریله موتبایین اولار.

رحمتلیک ملا صدرا حقیقتلرین درکینی و ساحه‌سینی اؤز درکینه مونحصیر بیلمیردی. قلم و دوشونجه آزادلیغینا مانع اولانلار موتأسیفانه بوتون حقیقتلری اؤز درکلرینده مونحصیر ائدیرلر.

بئله‌لیکله آیری درکلر تعطیل و یا محدود اولمالیدیر. بئله باخیش ایشی بیر یئره یئتیرر کی اینسان بئله ایدعا ائدر: منیم دوشوندویوم و درک ائتدیگیم واقعیت و حقیقتدیر، منیم کیمی دوشونمه‌ین حقیقتین علئیهینه‌دیر. بو نوع فیکیر بشر جامیعه‌سینه جوبران اولمایان فسادلاری تحمیل ائدر.

صدرالمتألهین کیمی بؤیوک کیشی دئییر: منیم درک ائله‌دیگیم مونزل وحی دئییل و سیز منی اؤتوب نقد ائلیه بیلرسیز.

بو اخلاقین ریشه‌سی پیغمبر (ص) و ایماملاردادیر. نقل اولوب مسجدالحرام یا مسجدالنبی‌ده حضرت علی‌اینن (ع) موناظیره ائدن کافیر آخیرده او حضرتدن سوروشور: بو اخلاقی هاردان گتیریبسن؟ حضرت بویورور: پیغمبرین (ص) مجلیسینه بیرینجی نفر من وارید اولاردیم و اورانی ترک ائدن آخیرینجی نفر ده من اولاردیم.

ملا صدرا فلسفی بحثلرین چوخوندا، کئچمیش فیلسوفلارین نظرلرینی نقل ائدردی مثلاً مشاء بئله دئییب و ایشراق بئله. او حتّا قدیم یونان فیلسوفلارین نظرلرین‌ده نقل ائدردی. ملا صدرا بونلاری نقل ائدندن سونرا آرتیراردی: منیم‌ده نظریم بئله‌دیر. ملا صدرانین مئتودو بئله دئییل کی دئیه اونلار ایشتیباه ائدیبلر و غلط یول گئدیبلر. بلکه چوخ احتیرمینان اوّل دوشونجه‌لری نقل ائدیر سونرا عالیمانه توصیف و نقد ائدیر و آخیرده اؤز نظرین دئییر.

بونو نتیجه آلماق اولور کی ملا صدرا آزادلیغا قاییلیدی.

ملا صدرا اینسانلاری بئش یئره بؤلور: حیسّی، وهمی، خیالی، عقلی و شهودی اینسانلار. شهودی نوعوندا اینسان بیر سعه‌صدره چاتار کی دوشونجه‌لرین چوخونو تحمّول ائده‌بیلر.

سلامت و تغذيه --> بهداشت و تغذيه كودك --> آیا تاریکی کامل تنبلی چشم را معالجه می‌کند؟