موسلمانلارین اعتیقادینا گؤره
مسجیدالحرام موسلمانلارین اورکلرینی بیرلشدیرن اوچ مسجیددن بیریدیر.
مسجیدالحرام مکه شهری‌نین وسطینده و
ابراهیم (ع) وادیسینده یئرلشیب کی سودان 277 متر اوجادیر. بو مسجید شیمالدان
«مروه»یه, شرقدن «سعی»یه و غربدن «باب عمره«یه دایانیر.
مسجیدالحرامین دوزلمه‌سی
ابراهیم (ع) و اوغلو اسماعیل (ع)
کعبه‌نی دوزلدندن سونرا, آللاهین امری ایله حجازا گلدیلر. ابراهیم (ع) بیرینجی شخص
ایدی کی حرمین حدودونی حضرت جبرئیلین (ع) دلیللری‌اینن قرار وئردی و اوندان سونرا
اسماعیل (ع) اونو ایدامه و توسعه وئردی. دئییلیر کی بو بینا حضرت آدمین (ع) الیله
دوزلیب و سونرالار ابراهیم (ع) اونو احیاء ائدیب.
قصی بن کلابین رهبرلیگی زمانی کی
کعبه قریشین الینده‌ایدی, کعبه‌یه یاخین یئری حرم ائله‌دیلر و اونا احتیرام و
موقدسلیق قاییل اولدولار. او حریمده اؤلدورمک حرام ساییلدی و مسجیدالحراما بیت
عتیق، بیت الحرام، بیت المعمور، حرم، حرم مکی کیمی آدلار وئردیلر.
مسجیدالحرامین توسعه و
آبادانلیغی
هیجرتین سککیزینجی ایلینده,
مسجیدالحرامین مساحتی 1490 متر موربع اولدو کی پیغمبر اکرم (ص) و بیرینجی خلیفه
دؤورونده دگیشمه‌دی. هیجرتین 17-جی ایلینده ایکینجی خلیفه مسجیدالحراما آلچاق دیوار
ایشله‌دی و قاپی قویدو و اورانی چیراقلا ایشیقلاندیردی. او بیرینجی شخص ایدی کی
مسجیدالحراما دیوار چکدی. هیجرتین 26-جی ایلینده اوچونجو خلیفه, مسجیدالحرامین
اطرافیندا اولانلاری ییخیب یئرینه ائیوان تیکدیردی و دامین‌دا اؤرتدو.
هیجرتین 65-جی ایلینده عبدالله بن زبیر, اونو شرق,
جنوب و شیمال طرفدن توسعه وئردی. هیجرتین 75-جی ایلینده عبدالملک بن مروان اونون
ووسعتینه بیر شئی آرتیرماسادا, اونون دیوارلاری و سقفینه بزک و تزئین آرتیردی و
اورانین گؤزللیک و آبادانلیغینا آرتیردی و مسجیدالحرامدا هر
ستونون بویوندا 50 میثقال قیزیل ایشلتدی. ولید بن عبدالملک هیجرتین 91-جی
ایلینده شرق طرفدن اونو توسعه وئردی و آتاسی دوزلتدیکلرینی ییخیب تازادان دوزلتدی.
او بیرینجی شخص ایدی کی مصردن و شامدان مرمر داش گتیریب, سقفینی تخته و ساجدان
دوزلدیب و مسجیدین داخیلی دیوارلارین مرمر داشینان اؤرتدو.
هیجرتین 137-جی ایلینده ابو جعفر
منصور مسجیدین شیمان و غرب طرفینی توسعه وئردی و غرب طرفده میناره قویدو و رواق
دوزلتماقلا و جور به جور بزکلرله اونون گؤزللیگین ایکی برابر ائله‌دی.
عباسی و معتضد و سونرا سولطان سلیم
زامانیندا مسجید ترمیم و ایصلاح اولدو, آما بو بزکلر 1069-جو ایلینه‌جن دگیشمه‌دن
قالدی. هیجرتین 1375-جی ایلینده سعود بن عبدالعزیز زمانیندا «سعی» طرفینده اولان
ائولرین ییخیلماسی ایله توسعه تاپدی. او جنوبداکی بینالاری ییخدی کی مسجیدالحرامی توسعه وئرسین و اوندا اساسی دگیشیکلیلر وئردی.
هیجرتین 1409-جو ایلینده ملک فهد بن عبدالعزیز, غرب طرفدن مسجیده ایضافه‌لشدیردی و اوندان سونرا
برقی پیلّه‌اینن نئچه طبقه اونا ایضافه‌لشدی. عمومیّتده مسجیدین مساحتی 256 مین 850
متر اولدو کی بیر میلیوندان چوخ اینسان اوردا ناماز قیلا بیلسین.
مسجیدالحرامین 25 قاپی‌سی وار, دؤرد
طرفده ائیوانلارین آلتیندا اولان ستونلارین سایی 545 عدددیر کی ستونلاردا بیر هن
بیر یوخ چیراق وار. مسجیدین بؤیوک حیاطی وار کی کعبه اونو وسطینده‌دیر. 4
میناره‌نین اولماسی اورانین گؤزللیگینه آرتیریب.