امام حسن (ع) انسانی کمالدا آتاسی‌نین یادگاری و کرامتلی جدّی‌نین کامل نمونه‌سی ایدی. پیغمبرین (ص) حیاتدا اولدوغو مدّتده قارداشی حسین اینن او حضرتین کناریندا یئر آلیردیلار. بعضاً اونلاری چیگنینه آلیب اؤپوب اییلردی. پیغمبردن (ص) امام حسن و امام حسین (ع) باره‌سینده بئله بویوردوغو نقل اولوب: «بو ایکیسی منیم اوشاقلاریمدیلار، ایستر اوتورسونلار ایستر قیام ائله‌سینلر».

امام حسن (ع) 25 دفعه حجّه گئتدی. اؤلومدن یاد اولان زمان آغلاردی و قبردن‌ده سؤز دوشنده آغلاردی. قیامتده حساب آیاغیندا اوتوماقدان یاد اولاندا او حضرت ائله‌ آغلاردی کی حالدان گئدردی. الله‌دان جنّتی ایستردی و جهنّم اودوندان اونا پناه آپاراردی. دستاماز آلیب نمازا دوراندا رنگی سارالیب اندامی لرزه‌یه دوشردی. اوچ دفعه اموالینی الله‌اینان بؤلدو.

بعضی کئچمیش و معاصر یازیچیلار تاریخین حقیقتلرینی تحریف ائله‌ییب امام حسنین (ع) معاویه ‌اینن ساواشماق نیّتینده اولمادیغینی و فقط اوندان مادّی امتیازلار آلماق ایسته‌دیغینی ادعا ائدیرلر. الده اولان تاریخی سندلر بو ادعانین تماماً یالان اولدوغونو اوزه چیخاردیر. چونکی او حضرتین معاویه اینن ساواشماق نیتی اولماسایدی قوشون ییغیب جنگه حتضرلاشمازدی. آما بیر طرفدن امامین قوشوندا اولان نئچه تیره‌لیق و آیری طرفدن معاویه‌نین توطئه‌لری جماعتی امام حسنین (ع) اطرافیندان داغیتدی. امام‌دا مجبوراً جنگدن واز گئچیب معویه‌ اینن صلح ائله‌ماغا مجبور قالدی. امام حسین ایشی قیام و جنگ اعلامی اینن باشلادی سونرا شرایطین دریندن درک اولونماسی و مصلحتلری نظرده آلماغینان مشروط صلحه یئتیشدی.

عهده خیانت ائدن جماعت

عراق و کوفه جماعتی صادق انسانلار دئییلدیلر بلکه وفاسیز و دوندان دونا دؤنن جماعت ایدیلر. هر گون بیر آیری پرچمین آلتیندا ییغیشیردیلار و همیشه گون مصلحتلری و قدرته تابع ایدیلر. بونا گؤره کوفه‌نین بعضی قبیله بؤیوکلری امام حسنه (ع) خیانت ائدیب گیزلینده معاویه‌یه نامه یازیب اونونلا ال بیر اولدوقلارین دئدیلر. و معاویه‌نین اورا گلدیغیندا امام حسنی (ع) توتوب اونا تحویل وئرمکلرینی سؤز وئردیلر. معاویه‌ده همان نامه‌لری امام حسنه (ع) گؤندردی و دئدی: بوجور انسانلارا اومید باغلاییب نئجه جنگه حاضرلاشیسان؟

خائن باشچی

امام حسن (ع) کوفه‌نی معاویه اینن جنگ عزمی اینن ترک ائدنده «عبيدالله بن عباس»ی اون ایکی مین نفر قوشونونان  قاباقدا گؤندردی و ایکی کؤمگی «قيس بن سعد» و «سعيد بن قيس»ی اونون مشاورلری کیمی تعیین ائله‌دی کی هر بیرینه بیر حادثه اوز وئرسه او بیری قوشونون باشینا گئچه. امام اونلارا امر ائله‌میشدی معاویه‌نین قوشونو اینن اوزلشن زمان او حضرته خبر وئرسینلر کی امام حسن (ع) اصلی قوشونونان اونلارا ملحق اولسون.

«عبيدالله» امرینده اولان قوشونو آپاریب «مسکن» آدلی بیر یئرده معاویه اینن اوزلشیب اوردا اوتراق ائله‌دی. چوخ چکمه‌دیکی عبیداللهین معاویه‌دن بیر میلیون درهم آلیب سککیز مین نفر قوشونونا اونا قوشولدوغونون خبری امام حسنه (ع) چاتدی. آما قیس بن سعد امام حسنین (ع) امرینه اساساً قوشنون باشچیلیغینی عهده‌سینه آلیب هیجانلی سؤزلرینن سربازلارا روحیه‌ وئریب دوشمن قاباغیندا دایاندی.

معاویه‌نین توطئه‌لری

معاویه عبیداللهین آلماسینا اکتفا ائتمه‌ییب امامین قوشونوندا تفرقه سالماق اوچون جاسولارین واسطه‌سی اینن امام حسنین (ع) قوشونو ایچینده قیس ابن سعدین معاویه اینن باریشدیغی و قیس این سعدین قوشونو ایچینده امام حسنین (ع) معاویه اینن باریشدیغی جار سالدیلار. حتی جماعتین اونلارا ایناندیغی نئچه نفری مدائنده امام حسنین (ع) محضرینه گؤندردی و اونلار امامین چادیریندان چیخاندا جماعتین ایچینده بئله جار سالدیلار: «الله پیغبرین بالاسی الی اینن جنگ اودونو خاموشلادی. حسن ابن علی (ع) معاویه اینن صلح ائله‌ییب جماعتین قانینی تؤکولماقدان ساخلادی!» اونلارا اینانان جماعت تحقیق ائله‌مه‌دن امامین علیهینه شورش ائدیب او حضرتین چادیرینا یوگوردولر و چادیردا اولانلاری تالاماقدان علاوه امام (ع) اؤلدورماق نیّتینده اولدولار. سونرا داغیلدیلار.

امام حسن (ع) مدائندن «ساباط»ـا یوللاندی. خوارجین بیر نفری قاباقجادان یول اوستونده کمین قورموشدو و امام آغیر ضربه یئندیردی و حضرت یارالانیب مخصوص اصحابی کؤمگی ایله مدائنه منتقل اولدو. مدائنده او حضرتین یاراسی جدّی‌لشدی. معاویه بو فرصتدن استفاده ائله‌ماغینان جریانا مسلط اولدو. امام‌دا نظامی نیرونو الدن وئریب تک قالدیقلارینا گؤره مجبوراً صلحی قبول ائله‌دی.

جریانلاری بیلندن سونرا گؤرورق کی امامین (ع) صلحدن سونرا چاره‌سی یوخیدی. طبری یازیر: «حسن ابن علی (ع) کؤمکلری‌نین داغلیب و تک قالدیغی زمان صلحه راضی اولدو».