مأمونون ایمام رضایا(ع)
ولیعهدلیق پیشنهادین عامیلی اونون شیعه گیراییشیندن یوخ بلکه مؤتزیله اولماسینا
گؤره ایدی کی اونو مشروعیت بؤحرانینا دوچار ائله‌میشدی و دئیه‌سن بو بؤحران ایمام
رضانین (ع) شهادتیندن سونرا حل اولور.
ویلایت عهدلیغین مأمون
طرفیندن ایمام رضایا (ع) پیشنهاد اولماسی‌نین سببلری باره‌ده اوچ فرضیه مطرح
ائدیبلر: بیرینجی بو کی مأمون جیدی سیاسی انگیزه‌اینن صحنه‌یه گلمیشدی و علوی‌لرین
شوریشلری کیمی بیر پارا موشکوللرین حلی اوچون بو ایشه ال وورموشدو.
ایکینجی فرضیه کی چوخ آز
عیده‌نین طرفیندن مطرح اولور بودور کی مأمون بو مسأله‌ده جیدی سیاسی انگیزه‌سی
یوخیدی, بلکه اونون شیعی تعلوقاتی واریدی و ایمام رضایا (ع) علاقه‌سی اولدوغو
اوچون بو ایشه ال وورموشدو.
اوچونجو فرضیه بودور کی
مأمون چوخ شیدّتلی حالدا مؤعتزیله دوشونجه‌سینه اعتیقادی واریدی و بونا گؤره
خیلافتی‌نین مشروعیتینده بؤحران واریدی.
ایمام رضا (ع) زمانیندا اوچ
فیکری-سیاسی جریان واریدی. بیرینجی جریان شیعه ایمامتی ایدی کی «دینی دوشونجه«یه
دایانیردی و بو جریان پیغمبر (ص) زمانی جوجَریب
سقیفه جریانیندا اصولی قورولدو و ایمام علی‌نین (ع) قیسا خیلافتی عهدینده
ایدئولوژی صاحیبی اولدو و حسینی عاشورادا موستقیل هویّت تاپدی و بو زماندا ایمام
رضا (ع) بو جریانین نوماینده‌لیغینی ائدیردی.
ایکینجی جریان «سونّتلره
دایانماق» دوشونجه‌سی ایدی کی ایمامتی ایجتیماعی بیر ایش بیلیردی و سونّت اهلی بو
دوشونجه‌نی تابعیت ائدیردیلر.
اوچونجو فیکری جریان «عقله
دایانان» مؤعتزیله جریانیدی کی نه شیعه‌اینن و نه اهل سونّت اینن موافیق ایدی و
ایمامتی اینسانی عقله تابع بیلیردی و بئله اینانیردی کی ایمام, اینسان عقلی و اخلاق, سیاسی و ایجتیماعی معیارلار اساسیندا
سئچیلمه‌لیدیر.
ایمام رضانین (ع) عصرینده
بو اوچ جریانین داعواسیندا مأمون اؤز خیالیندا چالیشیردی لاپ یاخجیسینی سئچسین. او
مؤعتزیله دوشونجه‌سینه گیراییش تاپیب و جیدّی صورتده بؤحرانا دوشموشدو و بو بؤحران,
مشروعیت بؤحرانیدی و شاید او اؤز-اؤزونه فیکیرلشیردی کی آیا ایمام رضا(ع) کیمی
شخصین اولماسی‌ایله یئنه او ایمامت ایدعاسی ائده بیلر یا یوخ؟
ایمام رضانین(ع) شهادتیندن
سونرا بو بؤحران حل اولور و مأمون اعتیزالدان ال چکیر و معتصمی اؤزونون یئرینه
سئچیر.
مأمون نه شیعه ایدی و اهل
سونّتین ایناملارین قبول ائدیردی و خیلافت اوچون هئچ شرط-شروط قاییل دئییلدی.
مأمون مؤعتزیله‌لرین عقل محور اینامینن چالیشیردی مشروع بیر حکومت تشکیل وئرسین کی
باشارا بیلمه‌دی.