بیز اؤز اختیاریمیزینان یئر اوزونه گلیب، یاشاییب اختیاریمیزینان گئتمیروق. بس بو گلیب-گئتماق مذموم دنیا دئییل؟ انسانین بوتون عمل‌لری حقّ اساسیندا اولمالیدیر و حقّه مطابق عمل ائتماق‌دا بیر آز چتیندیر.

حضرت امام زين العابدين عليه السّلام بویوردولار: عاشورا گونو ایش حسين بن علىّ بن أبى طالب عليهما السّلام اوچون چتین اولان زمان، بعضیلری او حضرتینن ایدیلر. اونلار حضرته باخاندا اونون حالتلرینی اؤزلرینکی‌نین خلافیندا گؤردولر. اونلارین حالی بئله ایدی کی ایش چتین‌لشدیقجن اوزلری‌نین رنگی دَییشیب دیزلری تیتره‌ییردی و اورکلری دؤیونوردو. آما سيّد الشّهداء صلوات الله عليهین و اطرافینداکی بعضیلرین اوزلری، ایشیقلانیردی و اعضالری آراملاشیردی و سینه‌لرینده‌کی نفسلری ساکتلشیردی. بو حالدا بعضیلری بیر-بیرلرینه دئییردیلر: باخین ! بو کیشی اصلاً اؤلومدن قورخمور!

حضرت سيّد الشّهداء اونلارا بویوردو: «عزیز اولادیم و شرفلی انسانلار ! بیر آز ساکتلشین، دؤزون ! چونکی اؤلوم سیزی چتینلیقلاردان و مشکل‌لردن، نعمتله دولو جنّته آپاران کؤرپودن ساوایی بیر شئی دئییل. سیزین هانسیز زنداندان مجلل سارایا گئتماغی سئومیرسیز؟ بلی ! اؤلوم سیزین دوشمنلریز اوچون سارایدان، زندان و شکنجه‌یه گئماقدان ساوایی بیر شئی دئییل.

آتام پیغمبردن (ص) روایت ائدیب: البته دنیا مؤمنین زندانی و کافرین جنّتیدیر. و اؤلوم بونلاری جنّته آپاران و اونلاری جهنّمه آپاران کؤرپودور. من یالان دئمیرم و منه ده یالان دئییلمه‌ییب». (معانى الاخبار،باب معنى الموت، ص 288)

شیعه و سنّی، پیغمبردن (ص) بئله روایت ائدیبلر کی او حضرت بویوردو: الْجَنَّةُ مَحفُوفَةٌ بِالمَكارِهِ و الصَّبرِ، فَمَنْ صَبَرَ عَلَى المَكارهِ فى الدُّنيا دَخَلَ الجَنَّةَ؛ و جَهَنَّمُ مَحفوفَةٌ بِاللَذَّاتِ و الشَّهَواتِ، فَمَنْ‏ أَعطَى نَفسَهُ لَذَّتَهَا و شَهوَتَهَا دَخَلَ النَّارَ. (مصباح الفلاح، داش چاپ، آخوند ملّا محمّد جواد صافى گلپايگانى‌نین تأليفی ، ص 30 و 31.)

جنّتین یولو چتینلیقلار و اونلارا دؤزومونن دولودور، دنیادا الله یولونداکی چتینلیقلارا دؤزوب اؤز نفسی اینن جهاد ائله‌ین و چتینلیقلارین قاباغیندا صبر ائله‌ین شخص، جنّته داخل اولار. آما جهنّم یولو شهوتلر و لذّتلرینن دولودور، امّاره نفسین طلبلرینه بویون اَیَنلر و نفسلری‌نین شهوتدن طلبینی یئرینه گتیرنلرین عاقبتی جهنّم اودو اولاجاق».

بو شریف حدیثدن انسانین بوتون عمل‌لری‌نین حق یولوندا اولمالی اودوغونو بیلمک اولور و البته حق اساسیندا عمل ائله‌ماق‌دا بیر آز چتیندیر.

مثلاً بیری ایسته‌سه یوخسول‌لاری اطعام ائله‌یه، یتیمین الیندن توتا، بونون فعالیته، زحمته و مال صرف ائله‌ماغا احتیاجی وار. ایستیر ناخوشو عیادت ائله‌یه، یول گئدیب اونا هدیّه آپارمالی اونون شکایتینه قولاق آسمالیدیر. یوموشاق دیلینن اونا تسکینلیق وئرمه‌لی صبر و دؤزومه دعوت ائله‌مه‌لیدیر. ناخوشون حالی مناسب اولمادیغی تقدیرده ناهنجار سؤزونه شرافت و صبرینن دؤزمه‌لدیر. البته بونلار چتیندیلر و انسان بیر ایش گؤرماق اوچون، عقل و تقوی‌دان آلدیغی گوجونن نفسین طلبلرینه مسلط اولمالیدیر.

جماعتینن مهربان و صبرلی رفتار ائله‌ماق و جاهل آداملارین حرکتلری و سؤزلرینه اغماض ائله‌ماق، کاسبلارینان اوتوروب دورماق، اونلارینان بیر سفره باشیندا اوتورماق چتیندیر. جماعتین تهمتی، افتراسی، غیبتی و طعنه‌سینه دؤزوب صبر کاساسینی داشدیرماماق و جاهل‌لرینن مسالمت ائله‌ماق چتیندیر.

خلاصه بیری ایسته‌سه شرافتلی، پاک یاشاسین، الله-ین امرلریندن قیراغا چیخماسین، جماعتین شادلیغی و غمینده شریک اولسون و شرعیه ریاضتلرینن نفسینی ادب ائله‌سین، عمرونون باشا باشی چتینلیقلارینان دولو اولاجاق و الله آدامی اولوب محکم قدملرینن بو یولدا آددیم آتمالی اولاجاق. چونکی بونلار جنّت یولو و نفسین پاکلانماسینا مقدّمه‌دیلر. نفس پاکلانیب مهذّب اولمایینجا جنته گئتماق اولماز.

آما جهنّم، شهوت، عیّاشلیق، و لذّت، یالان و غیبت، خیانت و فسق-فجور، قمار و شرب ایچمک، جماعتین مالی و ناموسونا تجاوز، اهل-عیالین، همسایانین، شریکین، عالمین و امام-پیغمبرین حقّینه تجاوز ائله‌ماغینان دولودور.