مسیحی راهیب حضرت علی‌یه (ع) دئدی: پیغمبرین جزیرةالعرب اومّتیندن بیر کیشی فرات کناریندان کئچر، او عدالته چاغیریب یاخشیلیقلارا امر ائدیب پیسلیقلاردان نهی ائلر. دونیا اونون اوچون کولدن‌ده دَیَرسیزدیر. اؤلومو سو کیمی راحت قبول ائلر. خلوتده آللاهدان قورخار و آشکاردا اونا خاطیر جماعته نصحیت وئرر».
حضرت علی (ع) نهج‌البلاغه‌نین 48-جی خوطبه‌سینده بویورورو: «گئجه چاتاندا و قارانلیق پرده‌سی اونا چکیلنده حمد آللاه مخصوصدور. اولدوزلارین طلوع و غروبی زامانی حمد آللاها مخصوصدور. حمد او ذاتا مخصوصدور کی نعمتلری قورتولان دئییل و باغیشلادیقلارینی جوبران ائله‌ماق اولماز. آما سونرا: قوشونومون قراووللارینی قاباقدان گؤندردیم و امریم اونلارا چاتانا قدر فرات قیراغیندا دایانماقلارینی امر ائتدیم. فرات چایینی اؤتوب سیزدن _دیجله چایی‌نین کناریندا ساکین اولان_ بیر جمعیّتین طرفینه گلماق قرارینا گلمیشم. ایستیرم اونلاری سیزینن برابر، دوشمنه طرف هیم‌بیر ائلیه‌م و سیزی تقویت ائله‌ماق اوچون اونلاردان کؤمک آلام».
بو خوطبه‌نی او حضرت کوفه‌نین خاریجینده «نخیله» قرارگاهیندا «صفین» جنگینه یوللاناندا هیجری قمری 37-جی ایلینده شوّالین 20-ده بویورموشدو. ابن ابی الحدید شرحی جیلد 3، صفحه 201) هابئله بو خوطبه‌نی تاریخچیلرین بیر تعدادی او جومله‌دن «نصر بن مزاحم» نقل ائدیب.
صفین یولونداکی جریانلار: بو سفرده ایمام «آنبار» شهرینه چاتدی. بو شهرین اکینچیلیری و بؤیوکلری ایستیقبالا گلیب دئدیلر: «سیزه قاطیر هدیه گتیرمیشوق و موسلمانلارا یئماق حاضیرلاییب مرکبلریزه چوخلو اوت حاضیرلامیشیق». ایمام بویوردو: «آما مرکبلر باره‌سینده، اونلاری سیزدن آلماغا حاضیریق و خراجیزدان چیخاریق. یئماقلارین قیمتی بللی اولماسا اونلاری یئمه‌روق». دئدیلر: «اؤزوموز قیمت ائدیب اونون پولونو وئره‌روق». ایمام بویوردو: «سیز اونلارین حقیقی قیمتینی حسابلامیه‌جاقسیز». دئدیلر: «سیزین قوشونوزدا بیزیم تانیشلاریمیز وار. اونلارا باغیشلاماغا مانع وار؟»
ایمام بویوردو: «هامی سیزین دوستوزدور. موسلمانلارین هئچ بیری سیزین هدیه‌زی قبول ائله‌مه‌مه‌لیدیلر». سونرا بویوردو: «سربازلاردان هر بیری سیزدن بیر شئی غصب ائله‌میش اولسالار بیزه خبر وئرین». اونلار هدیه وئرماقدا ایصرار ائله‌دیلر. ایمام بویوردو: «بیز سیزدن احتیاجسیزوق». بئله‌لیقلا اؤز تایسیزلیق و بؤیوکلوغونو ثبوت ائله‌دی. حقیقتده ایمام بو ایشینن هر جور تجاوزون قاباغینی آلدی.
یولدا «رقه» دیارینا چاتاندا فرات کناریندا «بلیخ» آدیندا بیر یئرده اوتوراق ائله‌دیلر. ائله بوردایدی کی صومیعه‌دن بیر راهیب چیخیب او حضرتین محضرینه گلیب دئدی: «آتالاریمیزدان بیزه بیر کیتاب قالیب. بو کیتابی عیسی‌بن مریمین (ع) صحابه‌سی یازیبلار». سونرا اونو اوخوماغا باشلادی: «آللاه جزیرةالعرب جماعتی ایچینده اونلارا کیتاب و حیکمتی اؤرگتماق اوچون و آللاه یولونو اونلارا گؤرستماق اوچون بیر پیغمبر مبعوث ائلر. اونون یولوندا خشونت یوخدور و باغیشلار. اومّتی آللاهی تسبیح ائدن اینسانلاردیلار و وفاتیندان سونرا اونلارین آراسیندا داغیناقلیق یارانار. اومّتیندن بیر کیشی فرات کناریندان کئچر. او عدالته چاغیریب یاخشیلیقلارا امر ائدیب پیسلیقلاردان نهی ائلر. دونیا اونون اوچون کولدن دَیَرسیزدیر. اؤلومو سو کیمی راحت قبول ائلر. خلوتده آللاهدان قورخار و آشکاردا اونا خاطیر جماعته نصحیت وئرر. هر کس او پیغمبری درک ائدیب ایمان گتیرسه آللاهین جنّتینی آلمیش اولاجاق و هر کس او صالح بنده‌نی تاپسا اونا کؤمک ائله‌مه‌لیدیر چونکی اونونلا اؤلماق شهادتدیر». ایمام (ع) آغلاییب آللاها شوکر ائله‌دی. راهیب دئدی: «من سیزدن آیریلمایاجاغام.» او راهیب شهید اولانا قدر، گئجه گوندوز امیرالمؤمنینله (ع) اولدو. ایمام اونا ناماز قیلیب دفعه‌لرله اونون باغیشلانماسینی ایسته‌دی. (نهج‌البلاغه شحری ابن ابی الحدید جیلد 3، صفحه 204 و 205)
حضرت علي‌نین (ع) ویلادتینی اوّلدن بیلن راهیب
ابوطالب(ع) زامانی «مثرم بن دعيت بن شيتقام» آدیندا بیر راهیب واریدی. بو کیشی عبادتده معروف ایدی و آللاهی 190 ایل عیبادت ائله‌میشدی و آللاهدان هئچ حاجت ایسته‌مه‌میشدی. نهایتده آللاهدان ایسته‌دی اولیادان بیرینی اونا نیشان وئرسین. آللاه تعالا ابوطالبی اونون نزدینه گؤندردی. مثرم اونو گؤرماق همن آیاغا قالخیب باشیندان اؤپدو و اونو اؤز قاباغیندا اوتوردوب دئدی: «آللاه سنه رحمت ائله‌سین. سن کیمسن؟» ابوطالب دئدی: «تهامه منطقه‌سیندن بیر کیشی». سوروشدو: «عبد منافین هانسی طایفاسیندان؟» جواب وئردی: «بنی هاشمدن». راهیب یئنه دوروب ابو طالبین باشیندان اؤپوب دئدی: «آللاها شوکر اولسون کی آللاه منیم ایستگیمی وئردی و اؤلمه‌میشدن اوّل اؤز ولی‌سینی منه گؤرستدی». سونرا دئدی: «سنه بشارت اولسون! آللاه منه ایلهام ائدیب کی سنه بشارت وار». ابو طالب سوروشدو: «او بشارت نه‌دیر؟» دئدی: «سنین بیر اوشاغین اولاجاق کی ولی الله دیر. او آللاهین ولیسی، تقوالیلارین ایمامی و رسول الله-ین وصی‌سیدیر. او اوشاغی گؤرسن مندن اونا سلام یئتیر و اونا دئنه: مثرم سنه سلام یئتیریر و شهادت وئریر کی آللاهادا سووای تانری یوخدور. تکدیر و شریکی یوخدور و محمد (ص) اونون بنده‌سی و رسولودور و سن اونون حقلی خلیفه‌سی‌سن. نُبوّت محمدله و وصایت سنینله کامیلله‌شیر». بو حینده ابو طالب آغلاییب سوروشدو: «اونون آدی نه‌دیر؟» او دئدی: «آدی علی‌دیر».
قوشونون سوسوزلوغو و مسیحی راهیب
صفین یولوندا ایمامین (ع) قوشونو سوسوزلوغا دوچار اولدو. سو ذخیره‌سی قورتولموشدو و هر طرفده سو آختاریشلاری نتیجه‌سیز قالدی. حضرت علی (ع) قوشونونو یولدان بیر آز قیراغا چکیب بیر آز یول گئدندن سونرا چؤلون وسطینده بیر صومعه آشکار اولدو. حضرت صومعه‌یه طرف گئدیب صحابه‌یه بویودو: «اورانین ساکینلرینی چاغیرین». جماعت چاغیردی. بیر راهیب باشینی صومعه‌دن ائشیگه چیخاردی. حضرت اونا بویوردو: «سیزین یاخینلیغیزدا بو جمعیّته جواب وئرن سو وار؟» راهیب دئدی: «اصلاً، من اینن سو آراسیندا ایکی فرسخ فاصیله وار منیم‌ده بیر آیلیق سویومو گتیرمه‌سه‌لر سوسوزلوغومدان اؤله‌رم». حضرت صحابه‌یه بویوردو: «راهیبین بو سؤزون ائشیتدیز؟» دئدیلر: «بلی ! ایندی کی گؤجوموز وار امر ائلیرسن کی اورا گئدیب سویا ال تاپاق؟» حضرت بویوردو: «یوخ سیزین بو ایشه احتیاجیز یوخدور!» سونرا او حضرت مرکبی‌نین باشینی قیبله‌یه طرف چئویریب و صومعه یاخینلیغیندا بیر نوقطه‌یه ایشاره ائدیب بویوردو: «بورانی قازین». بیر عیدّه کولونگونن قازماغا باشلادیلار. نهایت بیر پارلاق (آغ) داشا چاتدیلار (داها قازماق مومکون اولمادی). دئدیلر: «یا علی کولونگ بو داشا اثر سالمیر». حضرت بویوردو: «سو او داشین آلتیندادیر. داشی ترپده بیلسز سویا چاتاجاقسیز. چالیشین داشی یئریندن قوپارداسیز».
موعاصیر مسیحی و حضرت علی (ع)
جورج جورداق، لبنانین مشهور موحقیقلریندن و مسیحی مؤلّیف، دَیَرلی ««الامام علی صوت‌العداله الانسانیه» کیتابینی یازماغینان بو ایمامین دوشونجه‌لری و زیندگانلیغینا اولان عشق و علاقه‌سینی بروزه وئریب. او، بو بئش جیلیدلیق کیتابدا حضرت علی‌نین (ع) اینسانی دوشونجه و حکومت زامانلارینا عاشیقانه شکلده ایشاره ائدیب.
«علی و اینسان حقلری»، «علی و فرانسه اینقیلابی»، «علی و سقراط»، «علی و اونون عصری» و «علی و عرب میلّیِتی» کیتابلاری، مسیحی جورج جورداقین «صوت العداله الانسانیه» کیتابی‌نین بئش جیلدینی تشکیل ائدیر. جورج جورداق جوانلیغی‌نین لاپ گؤزل ایللرینی، اونون تحقیقی و یازماسینا صرف ائله‌دی. لبنانین جنوبوندا مرجعیون شهرینده 1926-جی ایلنیده دونیایا گلمیش جورج جورداق دئییر: «عربین مشهور شاعیری قارداشیم «فوآد جورداق» نهج‌البلاغه کیتابینی منه وئریب اونو درین اوخوماغیما تشویق ائله‌دی. نهج‌البلاغه‌نی اوخویاندان سونرا حضرت علی‌نین (ع) حالتلری، اخلاقی و ادبیّاتینا عاشیق اولدوم و اوندان سونرا او حضرت باره‌سینده سونّیلر و شیعه‌لر طرفیندن یازیلمیش کیتابلاری اوخوماغا باشلادیم».