عبادت اؤز-اؤزلوغوندا انسانی الله تعالایا یاخینلاتماز بلکه اونون اثریدیر کی انسانی مقرّب ائلر. عمومی اوروج انسانین اخلاق صاحبی اولماسی اوچوندور و ائله بونا گؤره الله تعالا بویورورو: «جزاسینی فقط اؤزوم وئردیغیم عبادت اوروجدور».

عبادتین وضعی اثری نه‌دیر؟

الله تعالانین بنده‌لری الله تعالانین عبودیّتینه و عبادتینه بویون وئرماقدا، اخلاق صاحبلری و متّقی‌لردن اولورلار. ائله بونا گؤره اخلاق صاحبی اولماغین بیر یولو دا عبادته بویون وئرماقدیر. انسانین اعضا و جوارحی عبادته عادت ائله‌دیغی زمان، الله بنده‌سی اولار. انسانین اَلی، گؤزو، دیلی و یا هر هانسی بیر اعضا و جوارحی عبادته عادت ائله‌دیغی زمان بو عبادتین اؤزو اونون اوچون حسن اولوب اونو گناهدان اوزاق ساخلار. انسانگناهدان اولدوغو زمان‌دا وجودی الاهی اخلاقا متخلّق اولار. الله تعالا عبادتی اؤزونه یاخینلاشماغا قاپی قویوب آما بو عبادتین اؤزو قرب گتیرمز، بلکه اونون اثریدیر کی انسانی الله درگاهیندا مقرّب ائلر.

مثلاً ««الصلاة معراج المؤمن» دئییلَنده، نماز تأثیرینده الله بنده‌سی اولموش انسان، داها ذولجلال و الأکرامین قاباغیندان سونرا هئچ کسین قاباغیندا اَییلمز. و یا حقیقتاً الله ذکرینه دولانان دیل بیر داها یامان دئمز، غیبت ائله‌مز و تهمت وورماز. چونکی الله ذوالجلالین عبادتینه مشغول اولماغین وضعی اثری اعضا و جوارحین اخلاق صاحبی اولماقدیر.

قرآن کریمده بیان اولدغو کیمی: « یا أَيهَا الذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلكُمْ تَتقُون‏»[ بقره/ 183]. ای ایمان گتیرنلر، سیزدن قاباقکیلارا یازیلدیغی کیمی اوروج سیزه‌ ده واجب اولدو، اولسون کی متّقی اولاسیز». و ظاهری عبادت و اوروج اؤزو انسانی مقرّب ائله‌میر، بلکه تقوایا سبب اولور. و البته او دا حتمی دئییل و «لعل» لفظی اینن یعنی «اولا بیلر».