الف: یئری و ارزشی
اجتماعی رابطه‌لرین گوجلنمه‌سی‌نین اساسلی یول‌لاریندان بیری، پیسلیقلارین مقابلینده یاخجیلیق ائله‌ماقدیر. پیسلیق یاخجیلیغینان جواب وئریلدیگی زمان، شخصین یاتمیش وجدانی آییلار و نفرتلر محبته چئوریلر. انسانلاری ایچ و وجدان محکمه‌سینده محاکمه ائله‌ماق اوچون، فقط باغیشلاماق و یاخجیلیق یولوندان استفاده ائله‌ماق اولار. بئله‌لیغینان او اؤز ایچینده اوتانار و پیس ایشینه گؤره شرمنده اولار.
مؤمن و اجتماعی انسان انتقام اهلی اولماییب، اؤزگه‌نین پیس عملی مقابلینده اونونلا قطع رابطه ائله‌مه‌ییب معاشرتینه ادامه وئرمه‌لیدیر. چونکی اوزاقلیق و رابطه‌سیزلیق داها اوزاقلیغیا و حتی دوشمنلیغا سبب اولا بیلر آما رابطه چوخالدیقجا دوستلوق احتمالی چوخ مقداردا آرتار. بئله‌لیغینان دوستلارین سایی گوندن گونه آرتار.
قرآن کریم بیزلره پیسلیق مقابلینده یاخجیلیق ائله‌ماغا دعوت ائلیر. مثلاً فصلت سوره‌سی‌نین 34-جو آیه‌سینده بئله بویورور: وَلاَ تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلاَ الْسَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَكَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ؛
البته دونیادا پیسلیق و یاخجیلیق برابر دئییل. پیسلیغی لاپ یاخجی شکلده دفع ائله کی سنینله اونون آراسیندا دوشمنلیق اولان شخص، سنینله دوست و قوهوم کیمی اولسون.
و یا قرآنین رعد سوره‌سی‌نین 22-جی آیه‌سینده مؤمینلرین باره‌سینده بئله بویورور:
وَیَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ أُولئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ؛
پیسلیغی یاخجیلیغینان زایل ائلرلر. باقی دونیانین خوش عاقبتی اونلار اوچوندور.
قرآنین کریم آیری سوره‌ده پیغمبری دوشمنلرینن مدارایا و کئچینماغا چاغیریر. . قرآن مؤمنون سوره‌سی‌نین 96جی آیه‌سینده بئله بویورور:
ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَصِفُونَ؛
سن اونلارین آزار و اذیتلرینی داها یاخجی رفتارینان دفع ائله، بیز اونلارین دانیشیغی (نین جزاسینی) داها یاخجی بیلیریک.
امام رضا (ع) بو زمینه‌ده لاپ یاخجی اولگولردن ساییلیر. او حضرت بئله بویورور:
بیز اهل بیتین یولو، بیزه پیسلیق ائله‌ینین مقابلینده یاخجیلیق ائله‌ماقدیر. آ«د اولسون الله‌ا بو یولدا عابقت بخیرلیق وار.( حمیری، قرب الاسناد، ص 386؛ کلینی، الکافی، ج 2، ص 488؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 90، ص 367؛ بحرانی، تفسیر برهان، ج 1، ص 395.)
ب: نمونه‌لر
پیغمبر (ص) و اماملارین (ع) رفتاریندا بو باره‌ده چوخلو نمونه‌لر وار کی اونلارین نئچه‌سینی مثال اوچون بوردا گتیریروق.
بیرینجی:
قریش، حضرت محمدین (ص) اذیتی اوچون الیندن گلنی اسیرگه‌مه‌دی. او حضرته و اصحابینا یئماق یولون باغلادی و اونلاری اوشاقلی بؤیوکلو اوچ ایل آج قویدو. اونلاری شکنجه وئرماقدان علاوه اونلاری اؤلدورماغا دا ال ووردو کی نهایتده او حضرت مکده‌دن مدینه‌یه کؤچماغا محبور قالدی.
دفعه‌لرینن مدینه‌یه حمله ائله‌دیلر و او حضرتین عزیزلرینی شهید ائله‌دیلر. عمیسی‌نین جسدینی مثله ائله‌دیلر. هجرتین سککیزینجی ایلینده مکه شهری مسلمانلار طرفیندن فتح اولدو و او حضرتین جارچیسی بئله ندا وئردی:
بو گون محبت و عطوفت گونودور، انتقام گونو دئییل !
سونرا هامینی آزاد قویدو و هئچ کسی محاکمه‌یه چکمه‌دی. بوتون قاتل‌لر باغیشلاندی مشرکلرین باشچیسی ابوسفیانین ائوی دارالأمان اولدو و اونا و اوغول‌لارینا او اؤلکه‌نین لاپ ارزشلیسی اولان 300 دوه وئریلدی. (مجلسی، بحارالانوار، ج 21، ص 91.)
ایکینجی:
ابن ملجمین زهرلی قیلینجی‌نین اثرینده حضرت علی (ع) هجرتین 40-جی ایلی‌نین رمضان آیی‌نین 19-جو گونو هوشدان گئتدی. نئچه لحظه سونرا حضرت هوشا گلنده امام حسن (ع) او حضرته بیر قاب سوت گتیردی. حضرت او سوتون بیر آزین ایچیب قالانینی ابن ملجمه وئرماغینی امر بویوردو. سونرا اوغلو امام حسنه (ع) بویوردو: اونون باره‌سینده سیزین بوینوزدا حقّیم وار. اونون یئییب ایچمه‌سین یاخجیلادین. اولدوغو آنا قدر اونونلا مهربان اولون و منیم یئییب ایچدیگیمدن اونا دا وئرین !
امامین سوتون ابن ملجمه آپاراندا او حضرتی سؤزلرینی اونا دئدیلر. ابن ملجم شرمنده‌لیغینان سوتو ایچدی.(مجلسی، بحارالانوار، ج 42، ص 289؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 11، ص 79.)