سؤزلر اوشاغین ذهنینی دگیشه
بیلر. چالیشین لاپ یاخجی سؤزلری ایشلدین. آتا-آنا اولماق لاپ چتین ایشلرین بیری و
عین حالدا ایشلرین لاپ معنالیسیدیر. موتأسیفانه مسئولیتلی اوشاقلارین تربیتی باره‌ده
موجود فیکیرلر بعضاً ایشتیباه رابیطه‌لره مونجر اولور. بعضی والدینلر ایجازه
وئرماق مئتودلاریندان ایستیفاده ائدیرلر اوشاغین ایستیقلالینی الیندن آلیرلار. بعضی
والدینلر ده ایجازه وئرماقدا حددن آرتیق بوش توتورلار اوراجن کی اوشاق فردی
محدودیتی اؤرگشمیر.
تحقیقلر گؤرسدیر کی بو
یوللارین هر ایکیسی‌ده اوشاقلاردا بویوگندن سونرا سالیم رابیطه قورماغی چتینلدیر. لاپ
یاخجی تربیت احتیراملی و عدالتلی مئتوددور کی اونون هدفی اوشاغین تسلیم اولماسی
یوخ بلکه اؤرگشمه‌سی اولسون. اوشاغین احساسلارین ائشیدیب و اونا احتیرام قویماق,
اونا اینتیخاب حقّی وئرماق و قبول اولونا بیلمه‌ین عمللرین قاباغیندا عادیلانه و
موشخص محدودیتلر قویماق, سالیم بیر دنگه یارادار. بو مقاله‌ده سیزه اؤرگدیروق کی
اوشاقلارینان رابیطه‌ده نتیجه‌سیز و اثرسیز یوللاردان ایجتیناب ائده‌سیز.
1. چوخ دانیشماق
والدین حددن آرتیق
دانیشسالار اوشاقلار قولاق آسمازلار. موحقیقلر دئییرلر کی اینسانین بئینی بیر
زماندا فقط دؤرد تیکه ایطّیلاعات و یا مخصوص ایده, قیسا مودّت حافیظه‌ده ساخلایا
بیلر. بو میقدار 30 ثانیه و یا ایکی جومله اولور.
فایداسیز نمونه:
«بیلمیرم بو تئرم سنین والیبال
و اوزماق کیلاسینی نه ائدیم. حتماً جور گلمز کی اونلارین هر ایکسینه‌ده گئده‌سن
چونکی والیبال کیلاسین شنبه، دوشنبه و چرشنبه
ساعت 16 اولور کی اوزماق کیلاسینا حاضیرلاشاندان سونرا واختین اولمایاجاق,
مگر بو کی او کیلاسین وساییلینی‌ده
قاباقجادان ییغاسان و اؤزونله آپاراسان و بو یعنی پالتارلارین جومعه گونو
یویولمالیدیر . . .»
بو پیامدا موختلیف ایده‌لر
وار کی اوشاغی گیج قویار و بو دا باعیث اولار داها سیزین دانیشیغیزا قولاق
آسماسین. هابئله بو دانیشیغین کولّی پیامی ایضطیرابلی و منفیدیر کی باعیث اولار
اوشاق ایسترس و تردیدینن عکس‌العمل نیشان وئره. لازیم دئییل بو ایطّیلاعاتین هامیسی
بیر یئرده اوشاغا وئریله. اونو نئچه یئره بؤلون کی بیلمگی راحات اولسون. مانعلری
دئمه‌میش ایجازه وئرین اوشاق اؤز اولویّتلرین دئسین.
فایدالی نمونه:
«ایسته‌سن کی بو تئرم, هم
والیبال و هم اوزماق کیلاسینا گئده‌سن, مجبورسان بیریندن قورتولوب فوراً او
بیرسینه گئده‌سن. بونا گؤره یاخجی اولار بو موریدده تصمیم توتاق.»
بو نمونه‌ده دانیشیغی ایکی جومله‌ده خولاصه
ائدیبسیز و بو باعیث اولار اونون درکی اوشاغا راحات اولسون. ضیمناً اساس هدفی‌ده
دئمیسیز و ایکینجی مرحله‌ده تقاضانی مطرح ائله‌میسیز (کی اوتوروب بو موریدده
دانیشاسیز.) و نهایتاً بو کی اوشاغین ایستکلرین نظرده آلماغا اؤز مئیلیزی بللی
ائله‌میسیز.
2. حددن آرتیق دئیینماق و
هوشدار وئرماق
آتا-آنالارین چوخو هر شئیین
تئز حاضیرلانماسی اوچون سحر اوّل واختلارین تلسمه‌سی, ناهارلار, ورزیشی پالتارلاری,
ایمضالانمیش مشقلر و بوجور زاددلارینان تانیشدیلار. واختیندا حاضیر اولانمایان
اوشاقلار مشغول والدین اوچون جیدّی دردسر ساییلیر. آتا-آنالارین چوخو احساس
ائدیرلر کی کونترول اللریندن چیخیب و اومیدسیزلیغینان ایستیرلر دئیینماغینان
موقعیتی کونترول ائله‌سینلر. دئیینماغین بو موشکولی وار کی اوننان اوشاقلارا
اؤرگدیرسیز کی سیزی گؤرمه‌دیم توتسونلار چونکی بیلیرلر کی یئنه‌ده همان مسأله‌نی
تیکرار ائده‌جاقسیز. کیچیک اوشاقلارین داها چوخ کؤمگه احتیاجلاری اولسا دا آتا-آنا
اونلارین بؤیومسینن اونلارا داها چوخ مسئولیت و آزادلیق وئرمه‌لیدیلر.
فایداسیز نمونه (10 یاشلی
اوشاغا)
«سنی بیر ساعت تئز یوخودان
اویادارام چونکی هئچ‌واخت واختیندا حاضیرلانمیرسان. ایندی پالتارلاینی گئیمه‌لیسن.
مشقلرینی حاضیرلاییبسان کی ایمضالایام؟»
10 دقیقه سونرا
«سنه دئدیم حاضیرلاش و سن
هله واخت تلف ائلیرسن؟ گؤروم‌دا ائله ایش گؤره‌سن کی هامیمیز یوباناق؟ تئز اول گئت
دیشلرینی یو و پالتارلارینی گئی.»
10 دقیقه سونرا
«مشقلرین هانی؟ دئدیم گتیر
ایمضالاییم, پالتارینی هله گئیمه‌میسن؟ یوباناروق.»
و یئنه تیکرار . . .
بو اوشاغین آناسی چوخ
مسئولیت بوینونا آلیر و غیر موستقیم او اوشاغینان دانیشیر و موقعیتی کونترول ائله‌ماق
اوچون اونا اینانمیر. بو مودئل ترپشماق اوشاغین اؤزونه اعتیمادینی آرادان آپاریب
اونو بؤیکلره باغلی ائلر. آنانین لحنی‌ده حیرصلی و منفیدیر کی اوشاغین حیرصی و
موقاویمتینه باعیث اولار.
فایدالی نمونه:
«45 دقیقه‌یه جن ائودن
چیخیروق. لازیم اولان وساییلی حاضیرلایانماسان, اؤزون موعلیملرینه توضیح وئررسن.»
بو امرلر قیسادیلار و اوشاق
او ایشلری گؤرمه‌سه بللی و موشخص بیر عاقیبتی مطرح ائلیر. بو یولونان اوشاغا
ایمکان وئریلیر کی اؤز ایشلری‌نین طبیعی عاقیبتینی درک ائله‌سین.
3. اوشاغی یولا گتیرماق
اوچون تقصیر و اوتانماقدان ایستیفاده ائله‌ماق
موهوم بیر مسأله وار کی
کیچیک اوشاقلار سیزین احتیاجلاریزی درک ائله‌میرلر. اونلار بؤیودوکجن سیزی
مولاحیظه ائده بیلیرلر. بونا گؤره بو اینتیظار کی اونلار اؤزلرین سیزین یئریزه
قویالار و سیزین گؤزوزله باخالار, منطیقلی دئییل. ایندی کی بو ایشی گؤرنمیرلر بو
معنایا دئییل کی پیس اوشاقدیلار. فقط اوشاقدیلار و آنی لذّتلر و محدودیلتلرینی
آزماییش ائله‌ماغا مشغولدولار. والدینلرین چوخونون باشی شولوغ اولور و نئچه ایشی
بیر یئرده گؤرولر و بعضاً یادلاریندان چیخیر کی اؤزلریندن موغایات اولسونلار. اوندا
کی احساس ائدیرلر اوشاق اونلارینان همکارلیق ائله‌میر حیرصله‌نیرلر. چوخ موهومدور
کی بوندان قاباق کی بو احساس ائشیگه چیخا و سیزینن اوشاغیزین رابیطه‌سینی کورلایا,
اؤزوزونن خلوت ائلیه‌سیز و درین نفس چکماق و یا آیری یوللارینان حیرصیزی
سویوداسیز.
فایداسیز نمونه:
«نئچه دفعه دئدیم کی
اویناتمالیلارینی سهمانا سال, باخ گؤر اویناتمالیلار اوتاغین هر یئرینه داغیلیب.
نیه بیر ذره دیقّت ائله‌میسن؟ گؤرمورسن کی سحردن آیاق اوسته‌یم؟ ایندی ده گرک گلم
سنین اویناتمالیلارینی ییغام و واختیمی تلف ائدم؟ نیه بو قدر خودبین آدامسان؟»
بو آنا چوخ منفی انرژی
تولید ائلیر. بونونلا کی بیز اونون یورقونلوغون درک ائلیه بیلیروق آما اونون
اوشاغینان رابیطه‌سی غیر مؤحترمانه‌دیر. اوشاغا «خودبین» دئماق چوخ موخریب ایشدیر.
اوشاقلار بو منفی مارکلاری ایچلرینه تؤکرلر و یاواش-یاواش بیله فیکیرلشرلر کی کیفایت
قدر یاخجی دئییللر. اوشاغی تحقیر ائله‌ماق و موقصیر بیلماق اونون بئینینی منفی
ائلر. گرک قبول اولمایان مارکی عمله ووراسیز آما یئنه‌ده اوشاغیزی سئوه‌سیز.
فایدالی نمونه:
«گؤرورم کی
اویناتمالیلارینی هله ییغیشدیرمامیسان. بو منی ناراحات ائلیر. منه چوخ موهومدیر کی
ائو مورتّب اولا و هامیمیز راحات اولاق. ائشیکده اولان اویناتمالیلار گئدیب
یئرلرینده یاتمالیدیلار. صاباح سحر یئنه
اونلاری ائشیگه اؤتوره بیلرسن.»
بو آنا حیصرلنمه‌دن و
بیرینی موقصر ائله‌مه‌دن اؤز احساسلارین و ایستکلرین مطرح ائلیر و اوشاغینا دا پیس
عاقیبت خط-نیشان چکمیر و اونا توضیح وئریر کی صاباح تازادان ایمتحان ائله‌سین. او
اوشاغا منفی انگیزه یاپیشدیرمیر و یا اونون شخصیتینه توخونمور.
قولاق آسماماق
هامی سئور کی اوشاغی
آیریلارینا احتیرام قویسون. بونون لاپ یاخجی یولو اؤز رابیطه‌لریمیزده احتیراملی
رفتارینان اولگو دوزتماقدیر. بو باعیث اولار اوشاق احتیرامین ارزیشینی بیلسین. چوخ
واختلار دیقت‌اینن قولاق آسماق والدینلر اوچون چتین ایش اولور چونکی اوشاقلار
معمولاً سؤزون آراسینا آتیلارلار و بیزیم ذهنیمیز ده گؤرولمه‌لی ایشلرینن دولودور.
بو صورتده اوشاغا دئیه بیلروق کی ایندی اونا قولاق آسا بیلمروق چونکی کیتاب
اوخوروق, آما 10 دقیقه سونرا اونون یانینا گئدیب و سؤزلرینه قولاق آساق. چوخ یاخجی
اولار کی اونو دیقّتلی ائشیتماق اوچون اونون سؤزلرینه قولاق آسماغا موشخص زمان
آییراق. البته یادیزدا اولسون کی اوشاقلار چوخ دؤزه بیلمزلر.
فایداسیز نمونه:
آنانین عکس العملی بیر
اوشاغا کی دئییر فوتبالدا بیر قول ووروب.
(گؤزلرینه باخمادان)
«اوغلوم چوخ قشنگ. ایندی گئت باجینلا اوینا(اؤز-اؤزون زمزمه) گازین شؤعله‌سین نیه
بوقدر چوخاتدیم؟»
فایدالی قولاق آسماق,
گؤزونه باخماق و ال-اوز حرکتی کیمی کلامسیز رابیطه‌لر و موناسیب کلمه‌لردن
ایستیفاده ائله‌ماغینان مونعکیس اولار. بو آنا اوشاغا بیلیندیریر کی اونو اذیّت
ائله‌مه‌سین و اونا موهوم اولان زادلار آنایا موهوم دئییللر. بو باعیث اولار اوشاق
تکلیق احساس ائله‌سین.
فایدالی نمونه:
آنانین عکس العملی بیر
اوشاغا کی دئییر فوتبالدا بیر قول ووروب.
«به‌به! قول ووردون؟ چوخ
عالیدی! اعلادی! من سنه فخر ائلیرم. بیر آزدان سونرا گلیرم یانینا ایستیرم منه
تعریفلیه‌سن!»
بو آنا اؤز شوق و علاقه‌سینی
گؤرسدیر؛ و اوشاقدان ایستیر کی تعریفله‌سین. او اؤز احساسینی فایدالی صورتده
گؤرسدیر و اوشاغا ایجازه وئریر اؤز عکس‌العمللرینه آگاهلیغی اولسون. بوجور عکس‌العمل
باعیث اولار اوشاق بیلسین کی موهوم و ارزیشلیدیر و دیقّت مرکزینده اولماغا لیاقتی
وار.
اوشاقلاری تربیت ائله‌ماق
چوخ چتین ایشدیر و هامی بعضاً ایشتیباه ائلر. اوشاغینان دوزگون رابیطه چوخلی زمان
و انرژی‌یه احتیاجی وار. اؤز احساسلاریمیزدان و عکس‌العمللریمیزدن خبریمیز
اولمالیدیر کی لاپ دوز یولو سئچک. ایشلرین عاقیبتین اوشاقلارا نیشان وئرماق,
اونلارا محدودیتلری اؤرگدیر و سؤزلرینه قولاق آسماق احتیرام قویماغی اونلارا
اؤرگدیر. اؤزوزدن یاخجی موغایات اولمالیسیز کی اوشاقلارین تربیتینه لازیم اولان
انرژیز اولسون. مؤحترم, موتعهید و انرژیلی آتا-آناسی اولان اوشاقلار احساسلارینی
داها دوز تعدیل ائلیه بیلرلر و بؤیوگندن سونرا داها یاخجی رابیطه‌لری اولار.