ایکی یاشلی اوشاغیز, قیشقیرماغی‌اینن سیزی باشا سالیر کی
ایستیر اؤزو لیوانا سوت تؤکسون؟ یا سیز ایستیرسیز ائوه گله‌سیز آما او آغلاییب
آیاقلارینی یئره چیرپماغینان ایستیر پارکدا قالسین؟ سیز تله‌سیرسیز کی قوناقلیغا
گئتماق اوچون وساییلی آلیب گئده‌سیز آما اوشاغیزین گؤیلو ایستیر فروشگاهین پیلّه‌لرین
یئنیب قالخا و اوینایا. احتیمالاً سیزین‌ده بئله تجروبه‌ز وار و اوشاغیز ایستیر
سؤزون یئریتسین و اونا چاتماق اوچون هر جور قیشقیرماق و های-کویدن ایستیفاده
ائلیر. آما سیز بیلمیرسیز اونونلا نه ائده‌سیز؟ بو قیسا یازیدا اوشاقلارین
کؤنزلیغی و اونون قاباغین آلماق یوللاریندان بحث ائدیریک.
اوشاغیزین
رفتارینا دیقّت ائله‌سیز گؤره‌جاقسیز کی چوخ واختلار ائله‌دیغی رفتاردان هئچ
منظورو یوخدور آما بیزیم نظریمیزه گلیر کی بیزینن عیناد ائلیر. بو مسأله اوشاغین
بالاجالیق واختی چوخ اولار. مثلاً ایکی یاشلی اوشاغیز ایستیر تازا تجروبه‌لر ائله‌سین.
او ایستیر بیلسین کی نئجه سوت لیوانا تؤکولور و اونون شکلینه دوشور. بونا گؤره سیز
صوبحانه‌یه سوت حاضیرلایاندا چالیشیر قابی سیزین الیزدن آلیب و اؤزو سوتو لیوانا
تؤکسون. او دئییر: اؤزوم تؤکورم! و البته سیز اونا بو ایشه ایجازه وئرسز هئچ
موشکول قاباغا گلمز فقط شاید بیر آز سوت یئره تؤکوله. عَوضینده اونون تازا بیر
تجروبه‌سی اولار کی بونون چوخ اهمیّتی وار. آما سیز سوتون تؤکولماغیندان و میزین
باتماغیندان قورخساز و نتیجه‌ده اونا بو ایشه ایجازه وئرمه‌‌سز, اوندا عینادکارلیق
موشکولی قاباغا گلر و او چالیشار قیشقیر-باغیرینان اؤز ایستگینه یئتیشسین.
بیرینجی
نوکته بودور کی اوشاغیزین طبیعی ایستکلرینه اهمیت وئره‌سیز و اونا تازا تجروبه‌لر
ایمکانی یاراداسیز. مگر او زمان کی خطرلی ایش اولا کی بوردا گرک مؤحکم اولاسیز و
ایجازه وئرمه‌یه‌سیز کی اونون عینادکارلیغی سیزی تسلیم ائده. اوشاغیز ایکی
یاشیندان سونرا ایستیر کی موستقیل اولماغی تجروبه ائله‌سین. بو یاشدا طبیعیدیر کی
اوشاق خرابکارلیق ائله‌سین و سیز گرکمز اونا مانع اولاسیز و اونداکی ایستیقلالین
جوجرمه‌سینه مانع اولاسیز. بو یاشداکی اوشاغا طبیعیدیر کی همیشه موناسیب رفتاری
اولماسین, آما سیز بونو عینادکارلیق حسابینا قویمامالیسیز. اونو درک ائدین و
مومکون اولان قدر اونا ایستیقلال وئرین و ایجازه وئرین تازا تجروبه‌لر ائله‌سین.
اوندا گؤره‌جاقسیز کی نئجه قاباغا گئده‌جاق و داها بؤیوک ایشلری ایشتیباهسیز انجام
وئره‌جاق.
نه
ائتمک لازیمدیر؟
1.
اونو درک ائدین
اوشاق
آغلاییب قیشقیر-باغیر سالاندا و اویون زمی‌سیندن چیخماق ایسته‌مه‌سه, اونونلا
ساواشماق عَوضینه یاخجیسی بودور کی اونو قوجاغیزا آلاسیز و دوست‌یانا لحنله دئیه‌سیز
کی بیلیرسیز کی اویناماقدان و بو خوش لحظه‌لردن آیریلماق چتیندیر. اونا ایناندیرین کی سیز اونون طرفینده‌سیز و اورگیز ایستیر
کی قالاسیز آما مجبورسوز قاییداسیز. یادیزدا اولسون کی بو جور واختلار اصلاً
حیرصلنمیه‌سیز و اوشاغیزین رفتارینا گؤره اوتانمیاسیز. مهریبان و عینی حالدا مؤحکم
اولون و اونا دئیین کی اورگیز ایسته‌میر آما گرک پارکدان گئده‌سیز. ال-آیاغیزی
ایتیرسز اوشاغین گلن دفعه‌لر ده بئله ائله‌ماق احتیمالی واردیر. آما اگر قاطع و
آرام اولاسیز اوشاق بیلر کی تسلیم اولمالیدیر.
2.
جیزیقلاری موعیّن ائدین
اوشاقلارین
محدودیته احتیاجلاری وار. یعنی گرک جیزیقلاری اونلارا توضیح وئره‌سیز و بیله‌لر کی
کی آیاقلارینی بو جیزیقدان ائشیگه قویسالار رفتارلارینا موناسیب تنبیه اولاجاقلار.
آز یاشلی اوشاقلار کی ایستکلرینی دانیشیقلا دئیه بیلمیرلر, اونلاردا آیریلارین
وورماق و قیشقیرماق کیمی غیر موناسیب رفتارلار چوخ اولا بیلر. آما بو سیزسیز کی
اونلارا اؤرگتمه‌لیسیز کی ایستکلرینه چاتماق اوچون دانیشیقدان کؤمک آلمالیدیلار نه
اینکی قیشقیر-باغیر سالسینلار. مثلاً اوشاغا دئیین کی حقی یوخدور آیریسینی وورسون.
«بیز هئچ کسی وورماریق, اگر حیرصله‌نیبسن یولداشیوا دئ کی اویناتمالینی ایستیرسن و
او گرک اونو سنه قایتارا.» یا مثلاً خیاباندان کئچمه‌نین قایداسی بودور کی
خیاباندان کئچنده منیم الیمی توتاسان. ایمکانی وار اوشاق بو قایدا-قانونلاری
یاددان چیخاردا, آما سیز قاطع اولساز و ثابیت قانونلاری اونون یادینا سالاسیز, بیر
زاد چکمز کی اونلاری اؤرگه‌شر.
بعضی
واختلار اوشاق بیر سئری دلیل‌لره گؤره, قانونی آیاقلار. بیز او دلیل‌لره دیقت
یئتیرمیریق و فقط چالیشیریق کی اونو تنبیه ائدیب قانونی رعایت ائلهماغا مجبور
ائدک. مثلاً اوشاق قارانلیقدان قورخسا موشخص ساعتده گئدیب اؤز اوتاغیندا یاتماز.
ایندی سیز هر نه قدر اونو اویناماقدان و کارتوندان محروم ائده‌سیز یئنه‌ده
قارانلیقدان قورخور. سیز تنبیه یئرینه اونون قورخوسونو آزالتماغا بیر یول
تاپمالیسیز. مثلاً اونا بیر گئجه چیراغی آلاسیز و یا بیر ایپ اولا کی بیر اوجوندان
او یاپیشا و او بیری اوجوندان سیز یاپیشاسیز و احساس ائلیه سیز اونون
یاخینلیغینداسیز و اوندان موغایات اولورسوز.
4.
یاخجی رفتاری گوجلندیرین
آتا-آنالارین
چوخو اوشاغینان او واخت دانیشیرلار کی ایستیرلر اونونلا ساواشالار. آغیزلاریندان
چیخان کلمه‌لرین چوخو بئله اولور: ائله‌مه! اَل وورما! او دا اؤرگه‌شیر کی
شولوقلوق ائله‌ماغینان والدینین دیقّتینی جلب ائلیه حتّا اگر بو دیقّت ائله‌ماق کؤتک
وورماق و دئیینماق اولا. بونا گؤره چالیشین اوشاغیزینان امر-نهی‌دن سونرا شیرین
دانیشیغیز اولسون و اونونلا اوینایین و گؤزل ایش گؤرنده اونو تشویق ائدین. اوندا
اوشاق اؤرگه‌شر کی یاخجی ایشلرینن‌ده سیزین دیقتیزی جلب ائله‌سین. یادیزدا اولسون
کی اوشاقلار قولای ایش گؤرنده اؤزلریده ناراحات اولارلار و یاخجیسی بودور کی سیز
اونلاری دیلیزینن شاللاق وورمایاسیز. موتخصیصلر اینانیرلار کی اوشاقلارین رفتارین
پیسدن یاخجی‌یا تبدیل ائله‌ماق اوچون, اوّلده گرک بیر ایش گؤراق کی اوندا یاخجی
حیسّ یارانسین و یاخجیلیغا طرف تشویق اولسون. چونکی بو پیس احساس بیزیم
داعوامیزینان داها پیس اولسا اوشاغین رفتارین پیسلتماقدان سونرا آیری نتیجه‌سی
اولمایاجاق.
بیر
آیری نوکته‌ده وار کی یادیزدا اولسون اوشاغا نظم اؤرگتماق اونو کونترول ائله‌ماق
معناسیندا دئییل. بلکه بو معنایادیر کی اونا اؤز رفتارینی کونترول ائله‌ماغی اؤرگه‌ده‌سیز.
یاخجی رفتار ائلهماغا, ایکی یاشلی اوشاغین‌دا انگیزه‌یه احتیاجی وار. او بیلسه
کی یاخجی رفتاری باعیث اولاجاق سیزینن گؤزل بیر گون سووسون, اونون اوچون بؤیوک
انگیزه اولار.
4. موثبت پیشگیرلیقدان
ایستیفاده ائدین
روانشیناسلار
اینانیرلار کی ایکی یاشدان اون یاشا قدر اوشاقلار اوچون تک قالماق موناسیب تنبیه
ساییلیر. تک قالماق مودتی 2 دقیقه‌دن 10 دقیقه‌یه‌جن دگیشه بیلر. بو مودّتده
اوشاغین حقی یوخدور دانیشا, بیر شئی یئیه و یا اوینایا. یاخجیسی بودور کی اوشاق
بیر صندل اوستونده و یا اوتاغین گوشه‌سینده اوتورا و بو مودّتده هئچ کسینن
دانیشمایا, یوخسا تنبیه مودّتی چوخالار. آما بعضاً لازیم اولور کی بو مودّتدن
موثبت صورتده اوشاغی آراملاتماغا ایستیفاده اولا. مثلاً حیس ائله‌سز کی اوشاغین
حؤصله‌سی گئدیب و ایندی‌دی کی های-کوی سالا, پاتلامانین قاباغین آلماق اوچون اونو
خلوت بیر مودّته تشویق ائدین. بو خلوتده او اؤزو اینن کیتاب, پتو و آیری شئیلر ده
آپارا بیلر. بو ایشه بویون وئرمه‌سه آرامیشیزی ساخلایین. سیز گرک اوشاغیز اوچون
بیر اولگو اولاسیز و شاید پیس اولمایا کی ناراحاتلیغیزی آرادان آپارماق اوچون خلوت
بیر اوتاغا گئده‌سیز کی اوشاغین پیس رفتارین گؤرمیه‌سیز. سیز و اوشاغیز آرامیشه
چاتاندان سونرا موناسیب رفتار باره‌سینده بیر-بیریزله دانیشا بیلرسیز.
5.
اوشاغا قودرت و ایختیار وئرین
سیز
ده مجبور قالساز رئیسین سؤزونه قولاق آساسیز و اؤزوزدن ایختیاریز اولماسا, نهایتدا
یورولارسیز و عوصیان ائدرسیز. اوشاغا اینتیخاب حقّی وئرسز, او ائلیه بیلر کونترول
اولموش بیر موحیطده ایسته‌دیگی ایستیقلالا ال تاپسین و بو ایش اونا آرامیش وئرر.
اوشاغیزی سیز سئچدیگیز پالتاری گئیماغا مجبور ائله‌ماق یئرینه اونون قاباغینا ایکی
دست پالتار قویساز کی بیرینی اینتیخاب ائله‌سین چوخ یاخجی اولار. یئماق و حتّا گئجه
ناغیلین واختی‌نین اینتیخابینی اونا وئره بیلرسیز. اوندا گؤره‌جاقسیز کی اوشاغین
عینادکارلیقلاری باشا چاتدی.
ایمکانی
وار دئیه‌سیز کی او همیشه ایشتیباه اینتیخاب ائلیر. آما یاخجیسی بودور کی جریانا
بئله باخمیه‌سیز. باخین گؤرون هانسی یاخجیدیر؟ بو کی سیز اونا ایجازه وئره‌سیز
صوبحانه‌یه ژئله یئسین یا بو کی سیزدن خبرسیز تختی‌نین آلتیندا ژئله یئسین؟ . . .
پس چوخدا چتین توتمایین و ایجازه وئرین ضررلی اولمایانا قدر ایختیار صاحیبی اولسون
و اوندان لذّت آپارسین.
6.
اوشاغیزین یاشینا و شراییطینه احتیرام قویون
اوشاقلارین
هر یاشدا بیر سئری خصوصیتلری وار کی گونده‌لیق برنامه‌لریزی اوننان تنظیم ائله‌سیز
داها آز موشکوله چاتاسیز. مثلاً 2 یاشلی اوشاق پارکدا غذا یئماغی, آرام رستوراندان
داها چوخ سئور. پس ائشیکده غذا یئماق قصدیز اولسا و یا بیری‌اینن قرار قویساز
اوشاغین یاشینی نظرده آلین و ائله بیر شراییط اینتیخاب ائدین کی او راحت اولسون.
شاید
سیز ده ائله بیر شراییطده اولاسیز کی اوشاغین دیر-دیرینا حؤصله‌ز اولمایا.
والدینین‌ده بیر سئری موشکوللری اولا بیلر کی آرامیشه احتیاجلاری اولار. سیز ده بو
شراییطده اولساز و اوشاغیز آز یاشلی اولسا و سیزین شراییطیزی درک ائله‌مه‌سه,
ائلیه بیلرسیز اوشاغین سئودیگی زادلارینان باشینی قاتاسیز. یادیزدا اولسون کی 2
یاشلی اوشاقدان اینتیظاریز اولمامالیدیر سیزی درک ائده. سیز کی توکلریزی بو
دونیادا آغاردیبسیز, اونا دا فورصت وئرین سیزین کناریزدا شیرین یاشاییشی تجروبه
ائله‌سین.