شاید اولوب کی بیله-بیله و یا ایسته‌مه‌دن کیچیک
ایشتیباهلاریمیزینان دوست تانیشلاریمیزی ناراحات ائدک و گاهدان سؤز, قلم و حیرصلی
چپ باخماغینان اونلاری کیچیک ایشتیباهلارینا گؤره دانلامیشیق. بو بیر اخلاقی
خصوصیتدیر کی موتأسیفانه بیزیم جامیعه‌میزده بیر عادته چئوریلیب.
دال به دال سیقنال چالماقدان توتدو تا باش توولاماغاجن و
«غریبه فرهنگسیز آدامدی‌ها یا دیغا کیشی اوتانمیر» و ... کیمی سؤزلر نیشان وئریر
کی بیز خطا و ایشتیباهی اؤزگه‌ده گؤروروک و بو موریدلرده اؤزوموزو عدالتی قاضی و
بعضی موریدلرده عدالت ایجراچی‌سی حئسابلیریق. اؤزگه‌نین عیبینی آختارماق و زامان -
مکانی نظرده آلمادان اونلاری سبب‌سیز دانلاماق, خوشا گلمز ایشدیر کی بیزی اؤزوموزو
ایصلاح ائله‌ماقدان اوزاقلادیر. عیب و ایشتیباهی قبول ائله‌ماق بیر شئیدیر کی اونو
جامیعه‌ده یایماق اوچون گرک نقد و نقدی قبول ائله‌ماغی, عیب آختارماق و دانلاماغین
یئرینه قویاق. بو دگیشمه‌لر و ایجتیماعی رابیطه‌لرده بونا تای ایصلاحلار, فرددن
باشلاییب جامیعه‌ده یاییلار.
عیب آختارماق, ایجتیماعی رابیطه‌لر آفتی
مریم انوشه, روانشیناسی ارشد ایش بیلنی «جام جم»اینن
دانیشیقدا اؤزگه‌لرینن رابیطه قورماق بیر باشاریق ساییلیر و «عیب آختارماق» اونون
آفتلریندن‌دیر, دئییر: «بعضی‌لری آیریلارین لاب کیچیک ایشتیباهلارین یاددا ساخلاییرلار
و اورکلرینده ایللر بویو کینه و نیفرت اولور. عوضینده لاب بؤیوک یاخجیلیقلاری
یاددان چیخاردیرلار.» اونون اعتیقادی وار کی بو جور آداملار فقط اؤزگه‌لرین
ضعفلرین گؤرورلر و بو اساسدا همیشه اؤزگه‌نی دانلاییرلار کی بو کیردار تدریجی
صورتده اونلارین ذهنین خرابلار و رابیطه‌لرین کیفیّتین آزالدار.
عیب آختاران آداملارین روانشیناسلیغی
عیب آختارماق, دانلاماق و میریلداماق او سؤزلردندیلر کی
بیزه موثبت انرژی وئرمیرلر و ایجتیماعی تربیت عرصه‌سینده ده بیزیم اوچون موثبت
معنالاری یوخدور. آیری طرفدن بو سؤزلر ایجتیماعی و خانیواده رابیطه‌لرینده دودمان
داغیدان عادتلری یارالدارلار. انوشه بونو دئماغینان کی بو پیس عادتین قاباغین
آلماق اوچون اوّلده گرک عیلّتی آختاراق, دئدی: «روانشیناسلار عیب آختارماغا نئچه
فرضیّه دئییبلر. بیرینجی فرضیه بودور کی عیب آختارماق بونا خاطیردیر کی اؤزوموزه
پیس اولانی, اؤزگه‌یه نیسبت وئرک. اؤزگه‌نین عیبین قابارتماق بونون علامتی‌دیر کی
او عیبین اؤزوموزده اولماق احتیمالی چوخدور. ایکینجی فرضیّه‌ده او آداملار عیب
آختاریرلار کی کاذیب اعتماد بنفسلری وار و آیری سؤزله اؤز ضعیف باطینلرین مؤحکم
ظاهیرین دالیسیندا گیزله‌دیرلر؛ ائله کی هئچ کس بیلمه‌سین کی اونلارین اعتیماد
بنفسلری آشاغیدیر.» انوشه‌نین اعتیقادینا گؤره روانشیناسلار ایچینده ایکینجی فرضیه‌نین
طرفداری چوخدور. او هابئله تأکید ائله‌دی: « عیب آختارانلار خودشیفته اولورلار و
اونلارین عمومی رابیطه‌لرینه دیقّت ائله‌سن گؤررسن کی دئدیقلاری کیمی دئییل‌لر.»
تحقیر و یا تشویق؟
سارا نوروزی, ایجتیماعی علملر دؤکتورو, عیب آختارماغی بیر
فرهنگ بیلیر کی ایشتیباهی صورتده جماعتین ایچینده راییج اولوب. او بونو دئماغینان
کی عیب آختارماق روانشیناسی جهتدن اینسانین روحی سلامتلیغین خطره سالار, توضیح
وئردی:« بو مؤعضَلین کؤکون قوروتماق لازیمدیر. اوتورمدوغوموز جمعده بیری‌نین
عیبلری دانیشیلسا گرک سؤزو دگیشاق. مثلاً دئیاق بو شخصین یاخجیلیقلاری‌دا وار و
گلین اونلاردان دانیشاق.
بیری سیزه اهانت و توهین ائله‌سه, اعتیماد بنفسیز اولسون و
نئچه لحظه ساکیت اولماغینان وضعیتی آراملادین و بو پیامی اونا وئرین کی سن مؤحترم
بیر اینسان اولسان منیم‌ده ارج و احتیرامیم وار, آرامیشدن سونرا اؤزوزدن دیفاع
ائله‌یین.
نوروزی آرتیردی: « بونو بیلمه‌لیوق کی آداملارین بیر پارا
خصوصیتلری وار کی بیز سئومیروق و یا بیزیم فرهنگیمیزدن دئییل. اونا گؤره بو, عیب
آختارماغا دوزگون معیار ساییلمیر.»
او تأکید ائله‌دی: « بیز عیب آختاراندا بیر جور دانلامیش
اولوروق. موتأسیفانه بیزیم فرهنگیمیزده عیب آختارماق و دانلاماق بیر سطحده
ساییلیرلار. ائله کی هر شراییطده روک و صریح دانیشماق باعیث اولور جماعت بئله
بیلسینلر کی دانلایان آدام اعتیمادلی و خطاکار اینسانین خیرخواهی‌دیر. بیر حالدا
کی نقد و ایصلاح بیر سؤزدور و دانلاییب تحقیر ائله‌ماق آیری سؤز.
سعهصدر واسیطه‌سیله موقابیله ائله‌ماق
نوروزی اهانته معروض قالان اینسانلارا توصیه ائله‌دی: «
بیری سیزه اهانت و توهین ائله‌سه, اعتیماد بنفسیز اولسون و نئچه لحظه ساکیت
اولماغینان وضعیتی آراملادین و بو پیامی اونا وئرین کی سن مؤحترم بیر اینسان
اولسان منیم‌ده ارج و احتیرامیم وار, آرامیشدن سونرا اؤزوزدن دیفاع ائله‌یین.»
او دوز و یئرینده اینتیقاد ائله‌ماق باره‌ده دئدی: «گرک
دیقّتیمیز اولسون کی اینتیقادیمیز عیلّتسیز اولماسین کی عیب آختارماغا اوخشایا,
چون بو صورتده ایشیمیزین نتیجه‌سی ترسه اولار.»
نوروزی بو مسأله‌نی آیدینلاتماغا بیر میثال ووردو: «16
یاشلی خانیم قیز منیم یانیما گلدی کی آناسی همیشه اونا ایراد توتور و هامی‌نین
ایچینده اونو تحقیر ائلیر و دانلاییر. بو خانیم قیز آناسی‌نین ریضایتین جلب ائله‌ماغا
خاطیر تصمیم توتور اوتاغینی سلیقه‌یه سالسین, آما آناسی اوتاغینا گلیب بیر ایراد
تاپانمایاندا, اونا آیری ایشکال توتور و بو مسأله باعیث اولور او بیر ده اوتاغین
تمیزله‌مه‌سین.» بو ایش‌بیلن, آتا آنالارا توصیه ائله‌دی کی عیب آختارماق عوضینه
حیمایت, تشویق و احتیرامدان ایستیفاده ائله‌سینلر.
عیب آختارماق و یا اینتیقاد
اینتیقادلا عیب آختارماغین اصلی فرقی بوردادیر کی اینتیقاد
منطیق اساسیندا و ایستیدلال‌لی اولار, آما عیب آختارماغین بیناسی باهانا
آختارماقدیر و موختلیف استرسلرینن یوکسه‌لر. اونا گؤره بیزیم دانیشیغیمیزدان حق
اولا و یا ناحق, بیلینر کی بیزیم قصدیمیز اینتیقاددیر, یوخسا یونگول بیر عیب
آختارماق. بئله اولور کی نئجه دانیشماغین اهمیّتی اولور و بیر ایشتیباهی غرضسیز
تذکور وئرنله, حیرص اوزوندن بالاجا بیر ایشتیباها حمله ائدنین فرقی بیلینیر.
محمد علی افخمی اردکانی, تربیتی علملر ارشد ایش بیلنی,
دیلین نقشی و اونون خطاکار شخصین ایصلاحیندا اولان تأثیرینه تأکید ائله‌ماقلا
دئییر: «اوردان کی معلومات و مفهوملارین اینتیقال وئرمه‌سی‌نین لاب موهوم یولو
دانیشماقدیر, سؤز هر نه قدر ساده و گؤزل اولسا تأثیری بیر او قدر ده چوخ اولار.»
او تربیت و ایصلاح ساحه‌سینده دیلین اهمیّتینه تأکید ائله‌ماغینان
دئدی: «نئجه کی سلیس و گؤزل سؤز تأثیر قویار, غیری سلیس و کیفیر سؤز ده تربیت
ایشینده منفی تأثیر قویار.»
شربت وئرمه‌سن باری, اورگیمی سانجما
شکسیز بیزیم جامیعه‌میزده
کی گوندن-گونه آرتان ایجتیماعی و ایقتیصادی دگیشمه‌لر و آیری طرفدن موختلیف
ایجتیماعی, سیاسی و ایقتیصادی ساحه‌لرین بیر-بیرلرینه باغلیلیغی و بیر آیری طرفدن
بویونکی اینسانین دغدغه‌لری و گونده‌لیغا اسیر اولماسی کی بیزیم فیکریمیزی اؤزونه
مشغول ائله‌ییب, ایجتیماعی رابیطه‌لرده گرگرینلیغین چوخالماسی, هم جامیعه‌ده کی
ناهنجارلیغی چوخالدیر و هم اونون تأثیری افسورده‌لیق, حوصله‌سیزلیق و داعواچیل
اولماغا سبب اولور. عیب آختارماغین اصلی عامیللریندن بیری بودور کی اینسانلاردا
اؤز ایشتیباهلارین قبول ائله‌ماق جورأتی یوخدور کی چالیشیرلار اونو اؤزگه‌لرین
بوینونا سالسینلار و اونلاری موقصّیر بیلسینلر. گؤروسن بیر ایشتیباه چوخ کیچیکدیر
آما دوست تانیشلارین اوندان خبرلری اولسا باغیشلانماز بیر گوناها تبدیل اولار. بئله‌لیکله
سعهصدر و عین حالدا اؤزگه‌نین شخصی ایشلرینده دخالت ائله‌مه‌ماق و محبت اوزو اینن
اینتیقاد ائله‌ماق بیرلیقدا باعیث اولار ایشتیباهی بویونا آلماق راحاتلاشسین و
تدریجی‌اینن نقد و اینتیقاد فرهنگی, دانلانماق و عیب آختارماق فرهنگی‌نین یئرینده
اوتورسون. آیا یاخجی دئییل اؤزگه‌نی موشکوللریمیزین عامیلی تانیماق یئرینه و
اؤزوموزو اونلارین موشکوللرین حلالی بیلمک عوضینه بیر آز اؤز ایچیمیزی آختاراق و
اولدوقلاریمیزا آرتیراق؟