دوكتور محمدامیر شیخ نوری‌اينن بيرينجي پهلوي دؤره‌سي‌نين سياسي
جريانلارينا گؤره دانيشيق. ايرانين موعاصير تاريخي مودرّيسي و موحقّيق محمدامیر شیخ
نوری رضاخان زماني‌نين حيزبلري باره‌سينده دئدي: او زمان نئچه حيزب واريدي:
1. ايصلاح‌طلب موحافيظه‌كارلار، كي شاهزاده فیروز فرمانفرما، محمد قوام‌السلطنه
و مرتضی‌‌قلی‌‌خان‌بیات كيمي آداملار اونون شاخيص آدام‌لاريندانيدي.
2. ايكينجيسي «تجَدُّد» حيزبي‌ايدي كي علی‌اکبر داور و عبدالحسین تیمورتاش
و سیدمحمد تدین اونو هيدايت ائديرديلر. هابئله تقی‌زاده، ملک‌الشعرای بهار، مستوفی‌الممالک
و محمدعلی ذکاءالملک كيمي مشروطه اينقيلابي‌نين چاليشانلاري دا بو گوروها
قوشولدولار.
3. اوچونجو گوروه سوسياليست حيزبي‌ايدي كي قاباقكي دموكراتلار اونو تشكيل
وئرديلر. سليمان‌خان ايسكندري كي اؤزوده قاجار طايفاسيندان ايدي، مساوات و قاسم
خان صور اسرافيل (معروف سور اسرافيلين قارداش اوغلو) بو حيزبين اعضاسيندان‌ايدي.
4. دؤردونجو گوروه كومونيستلر ايديلر كي حيدرخان عمواوغلي اؤلندن سونرا،
نيك‌بين آديندا بير نفر كي روزنامه‌نيگار و مسكودا درس اوخوموشدو، اونون يئرينده
اوتوردو. سونرالار حسين شرقي‌ده اونون يئرينده اوتوردو.
5. سونراكي گوروه مذهبيلر ايدي كي رضاخانين ايش اوستونه گلماغي‌اينن
شيدّتلي موخاليفته اوز قويدولار.
ايرانين موعاصيرتاريخي‌نين مودرّيس و موحقّيقي آرتيردي: رضا خان «مدرس»دن
او قدر قورخموشدو كي اونا دئميشدي: « سئييد منيم جانيمدان نه ايستيرسن؟»: مدرس‌ده
جواب وئرميشدي: «ايستيرم سن اولموياسان» ائله بو صراحت‌اينن. سونرا «مدرس» جومهوري
ايستيه‌نلر اينن موقابيله ائديب و بقيّه عاليملري ده اؤزو اينن يول بير ائله‌دي؛
ائله‌كي رضاخان مجبور قالدي اؤز سؤزونو گئري آلا.
الزهرا دانيشگاهي‌نين تاريخ گوروهونون دانيشياري ايدامه وئردي: هر حالدا
منظور بودوركي او دؤره‌ده موختليف گوروهلار دگيشماق آختاريرديلار و رضاخاندان
ايستيقبال ائديرديلر و دئييرديلر او بير نفردي كي بو ايشلري گؤرر و ايشلري ظاهيرده
مذهبي، ايقتيصادي و امنيتي لحاظدان دوزدور. بو مسأله باعيث اولدو هامي بئله فيكر
ائليه‌لر كي او ايران جاميعه‌سيني بير يئره چاتديرا بيلر و آزيندان كمبودلاري
آرادان آپارا.
بو اوزدن اوّلده اونا خوش نظر واريدي، آما معروف قوولا گؤره « خوش بود گر
محک تجربه آید به میان ــ تا سیه‌روی شود آنکه در او غش باشد.»
فارسي لينكي
http://www.tebyan-tabriz.ir/farsi/?pageid=993&type=articles&id=11983&t_b=Brown