رشدیه‌یه معروف اولان میرزه حسن تبریزی 1230 هجری شمسی ایلین تیر
آیی‌نین
14-ده تبریزده آنادان اولدو. مقدماتی تحصیل آلاندان سونرا بیروتا گئدیب
دارلمعلمینده تحصیل و تدریسین تازا مئتودلارینی اؤرگشماغا باشلادی. او، الفبا،
هندسه، حساب، تاریخ و جغرافی زمینه‌سینده تازا ندریس سبکلرینی اؤرگشدی.
میرزه حسن تبریزی بیروتدا ایکی ایل اوخویاندان سونرا استانبولا گئدیب نئچه
مدرسه‌دن گؤروش
ائله‌ییب
تدریس مئتودلاری اینن تانیش اولدو. اوردا عرب الفباسی تدریسی‌نین چتینلیقلارینی
آرادان آپاریب و سسلی الفبانین اختراسینا موفق اولدو.
بیر مدّت سونرا ایرواندا یاشایان هم‌وطنلری‌نین دعوتی اینن
اورا گئدیب 1262-جی ایلینده تازا مودل مدرسه آچیب «وطن دیلی» آدلی تورک دیلینده
کتابینی چاپ ائله‌ماغینان، چوخ آز بیر زماندا اوشاقلارا یازیب اوخوماغی
اؤرگتدی. بو کتابدا مختلف مفهوملاری اوشاقلارا اؤرگتماق اوچون وسیع صورتده آتا
سؤزلری و حکمتلی سؤزلردن استفاده اولونوردو و
معلملر تازا مفهوملاری اونلارین کؤمگی ایله اوشاقلارا اؤرگدیردیلر. «وطن
دیلی» کتابی چوخ ساده و سلیس یازیلمیشدی و قیسا و آنلاشیلان جمله‌لری واریدی و
ائله بو مسأله اوشاقلاردا درسه و اوخوماغا علاقه و ذوق یارادیردی.
ناصرالدین شاه اروپادان قاییداندا رشدیه‌نین ایروانداکی
مدرسه‌لرین
گؤروب میرزه حسن رشدیه‌دن وطنه قاییتماسینی و بو ایشلری وطنده ده گؤرمه‌سینی ایسته‌دی. میرزه حسن
رشدیه 1266 دان 1267 ایللرینده تبریزین ششگلان محله‌سی‌نین مصباح الملک
مسجدینده شهریه‌سی آیدا بئش قیراندان بیر تومنه قدر اولان ابتدایی مدرسه‌سینی آچدی. بو
مدرسه‌نین
شرطلریندن 7-10 یاشیندا اولماق، سرایت ائله‌ین ناخوشلوقلارین اولماماسی و آبله
واکسنی‌نین
وورولماسی ایدی.
آما سنّتچیلر و اؤلکه ترقّیسی‌نین مخالفلری بو مسأله‌ینی گؤزلری
گؤتورمه‌دی و اونون علیه‌ینه شانتاژلار ائله‌ییب و ضدّینه
ایشلر گؤردولر و نهایتده اونو تکفیر ائله‌ییب مدرسه‌یه اود ووردولار.
بو حادثه‌دن سونرا میرزه حسن اؤلکه‌دن خارج اولدو
آما امین الدوله‌نین آذربایجان والیسی سئچیلندن سونرا اونون دعوتی اینن
تبریزه قاییدیب تازا مدرسه آچدی. امین الدوله‌نین مستقیم حمایتی اینن مخالفلر بو
سفر رشدیه‌نی دایاندیرا بیلمه‌دیلر. آذربایجان والیسی، امین الدوله
میرزه حسنه دئمیشدی: « اؤز وطنیمه خدمت ائله‌ماق ایسته‌سم، سیزین فکریزی
توسعه وئرماق بیرینجی ایشیم اولاجاق».
میرزه علی خان امین الدوله صدر اعظم اولان زمان، میرزه حسن رشدیه اونون حمایتی
اینن تهرانا گئدیب رشدیه مدرسه‌لری آدیندا مدرسه‌لر آچدی. آما امین الدوله‌نین کنارا گئتمه‌سی و امین
السلطانین قدرته گلمه‌سی اینن مدرسه‌لر یئنه باغلاندی و میرزه حسن رشدیه
قم شهرینه گئدیب عمرونون آخرینه قدر اوردا قالدی.
رحمتلیق میرزه حسن رشدیه‌دن «وطن دیلی»، «هدایت التعلیم فی اصول تدریس بدایه التعلیم»،
نهایه التعلیم»، «شفاهی تاریخ»، «ابتدایی شرعیات»، «تربیت البنات»، «تحفه الصبیان»
و «یوز درس» آدلی کیمی کتابلار یادگار قالیب.
بو بؤیوک معلم فرهنگی ایشلر کناریندا، سیاسی فعالیتلره ده ال ووردو و
آزادیخواه شخصیتلریندن بیری ساییلیر. او «تنویر افکار» انجمنی‌نین بناسی قویدو
و گیزلی «غیرت» انجمنینده عضو اولدو. او تهراندا «مکتب» و «طهران» روزنامه‌لرینی منتشر ائله‌دی.
میرزه حسن رشدیه اؤلکه‌نین فرهنگی و سواد ترقّیسینه هئچ ایشدن اسیرگه‌مه‌دی و بو زمینه
دانیلماز و بؤیوک تأثیرلر بوراخدی.
بو چالیشقان معلم بوتون زندگانلیغینی وطنین اوشاقلارینا وقف ائله‌دی و نهایتده
1323 هجری شمسی ایلینده آذر آی‌نین 29-دا دنیایا گؤز یومدو. او وصیتنامه‌سینده بئله
یازیب: «منی ائله یئرده تورپاغا تاپیشیرین کی مدرسه اوشاقلاری هر گون مزاریم
اوستوندن رد اولسونلار و منیم روحوم شاد اولسون».
فرهنگی اثرلر و مخار انجمنی میرزه حسن رشدیه‌نی، 1386-جی
ایلین آبانین اوتوزوندا، بیر مراسم ضمنینده اؤلکه‌نین فخرلریندن
بیری کیمی تانیتدی.