آیت الله میرزا جواد آغا ملکی تبریزی
خاندان و ولادت
آیت الله ملکی تبریزی‌گیل
تبریزین مشهور طایفالارینداندیر. آتابابالاری افغانیستانین شمالیندان آذربایجانا
کؤچوب بورادا اوتوروبدورلار. بو طایفادان دهیرلی و علم و ادب اهلی اولان شخصلر
چیخیب او جمله‌دن آیت الله میرزا علی اصغر ملکی کی نجف اشرفینعلمیه حوزه‌سینین
اوستادلاریندان اولوب علّامه طباطبایی اونون محضریندن فایدالانیبدیر. مرحوم
ملکی‌نین آتاسی، حاجی میرزا شفیع تبریزین پوللو بازرگانلاریندان ایدی. او بو شهرده
ناصرالدّین شاه‌ین عامیلی اولاراق سیککه باسماقلا گئچینیردی. سونرا میرزا شفیعین
حیاتیندا ده‌ییشمه‌لر باش وئریب اونو معنویاتا علاقه‌لندیریبدیر.
میرزا جواد آغا تبریز
سیرخاب محله‌سینده آنادان اولوب فقط ولادت تاریخی الده دئییلدیر آنجاق 1312 ه.
ق.-ده ایگیدلیک یاشلاریندایمیش.
علمی مقاملاری
مقدماتی درسلری
آلدیقدان سونرا تحصیلینه دوام ائتدیرمک اوچون نجف-اشرفه گئدیب امامین ملکوتی
جواریندا بؤیوک اوستادلارین محضرینده مختلف رشته‌لرده (داللاردا) علم تحصیلینه و
نفس تهذیبینه باشلاییب فیقهده اجتهاد مقامینا چاتدی. عیرفاندا دا فضللر-کرامتلر
صاحیبی اولدو.
1321 ه. ق.-ده اؤز آنا
یوردونا قاییتدی. تشکیل ائتدییی درس حلقه‌سی ائله رونقلی اولوب توجه نقطه‌سینده
دوردو کی تقریباً دؤرد یوز نفر اونون درس حوزه‌سینده حاضر اولاردیلار. تقریباً اون
ایل سونرا، روس آرتئشینین تبریزه گلمه‌سی ایله شهرین مساعید اولماماسی و مشروطیت
ایللرینین مسله‌لرینه گؤره، تئهرانا و سونرا رئی‌ـه گئتدی. نهایت، مقدّس قوم
شهرینده ساکین اولوب تحصیل و تهذیبه مشقول اولدو. او زامان هله قوم مقدّس حوزه‌سی
تشکیل اولمامیشدی.
بو بیلیملی عاریف شهرده
ساکین اولدوقدان آز سونرا – کیمی تقوالی شخصلرین ایسته‌یی ایله اخلاق درسلری و
جلسه‌لری قوردو. بیر فیقه درسی؛ ایکی اخلاق درسی، بیری عمومی اولاراق فیضیه مدرسه‌سینده
و او بیریسی خصوصی اولاراق منزلده، بعضی خواص اوچون.
اوستادلاری
مرحوم میرزا جواد
آغانین دورد بؤیوک اوستادی واردی:
- فیقهده، شئیخ آغا رضا همدانی، مصباح الفقیه کیتابینین
صاحیبی؛ اونون محضرینده اجتهاد درجه‌سینه چاتدی.
- حدیث و درایه‌ده، میرزا حسین نوری، مستدرک الوسایل‌ین
یازانی.
- اصولدا، آخوند خوراسانی، کفایة الاصول‌ون صاحیبی.
- عرفاندا، آخوند مُلّا حسینقلی همدانی؛ کی دؤرد ایل او
بؤیوک کیشینین محضریندن درس آلدی.
شاگیردلری
او عمل اهلی اولان عاریفین شاگیردلری، ایکی یئره بؤلونه‌بیلر: هر زامان
محضریندن فایدالانانلار و بعضی زامانلار محضریندن فایدالانانلار:
داییمی شاگیردلری: حاجآقا حسین فاطمی قمی، آخوند ملاعلی همدانی، حاج شیخ
عباس تهرانی، سیدمحمود مدرّسی، سیدمحمود یزدی، محمود مجتهدی، شیخ اسماعیل تائب و
حاج میرزا عبدالله شالچی.
غیر-داییمی شاگیردلری: امام خمینی، سیّد شهاب الدین مرعشی نجفی، سید محمدرضا
گلپایگانی، حاج سید ابوالقاسم خوئی، شیخ فاضل لنکرانی، میرزا خلیل کمرهای و...
او پارلاق گووهرین اثرلری
اسرار الصّلاة: ناماز سیرلرینین چوخلو نوکته‌لرینی شامیل اولان بیر کیتابدیر.
بو کیتابدا ناماز آدابی، واجیبلری و مستحبلرینی بیان ائتدیکدن علاوه و بعضی طهارت،
عیبرت، فکرو ذکر سیرلرینی بیان ائدیب الهام و وسوسه معناسینی آچیقلاییر.
لقاء الله: بو کیتابدا آللاه یولوندا گئتمک و اونا یاخینلاشیب یئتیشمک یولوندان سؤز
گئدیر. بوتونو سوز و گداز دولو بیر کیتاب اولوب انسانی دونیا و ایچینده‌کیلرین
گرفتارلیغی و مشغوللوغوندان قورتاریب آللاها باغلایار. نور و معنویلیکله دولوب
داشیب لقاء الله معناسینی آنلادیب و اونا مربوط حیثلری و آیه‌لری توضیح وئریب
اسم-اعظم‌دن سؤز ائدیب سونرا ایسه مشارطه، مراقبه و محاسبهدن سؤز آچیب الهی
توفیقین یولونو دوست یولو سالیکلرینه آچیقلاییبدیر.
المراقبات یا اعمال السنه: بو اثرینده
دوعا حاققیندا بیر مقدمه گتیریب قمری ایلینین مختلف آیلاری(محرمدن ذی الحجه‌یه دک)
و گونلری(گوندوزلری و گئجهلری)نین عمللریندن یازیب روحی و معنوی اثرلر و
برکتلرینی آچیقلاییبدیر. البته رجب، شعبان و رمضان آیلارینی او بیریسی آیلاردان
قاباق گتیریبدیر.
غایة القصوی‌یا حاشیه؛
حج رساله‌سی؛
فیقهین نیکاح بابیندا رساله‌سی؛
اصولدا رساله‌سی.
عیرفانداکی مقاملاری
مرحوم ملکی حیاتی
بویو، اؤزوندن، چوخلو دستور العمللر قویوب گئتدی کی هر بیریسی، بنده‌لیک ائتمه‌یی
اؤیرنمک اوچون بیر گوهر خزینه‌سیدیر. او بویورور: "اؤزونو تانیما، اؤزونو
یئتیشتیرمک(خودسازی) اوچون، ایسته‌نیلن بیر یولدور. بو مهم ایش اوچون عقلی عالمه
یئتیشمه‌لیدیر؛ انسان بو عالمه یئتیشمه‌یینجه و دیگر عالملردن چیخمایینجا اؤزونو
تانییاماز." مرحوم مغفور ملّا حسینقلی همدانی بویورور: "انسان، حیوانلیق
جنبه‌سینی آزالتماق و روحانیلیینی آرتیرماق اوچون، یئمه‌یینین چوخونو آزالتمالی،
استراحت و یوخوسوندان کسمه‌لیدیر. میقدارینی دا بؤیله بویوردو کی انسان گونده ایکی
ائونهدن(وعده) چوخ یئمه‌سین و ائونهلر آراسیندا دا بیر زاد یئمه‌سین. غذا یئمک
ایسترسه بیر ساعات آجالدیقدان سونرا یئسین و دویمادان ال چکسین. ...چوخ ات یئمه‌سین
و گونده هر ایکی ائونه‌ده ده ات یئمه‌سین. ...گونده(گئجه-گوندوز) آلتی ساعات
یاتسین و دیلین قورویوب غیفلت اهلیندن اوزاق قالماغا چوخ چالیشسین.
مرحوم سید محمود یزدی
تعریفلر: "اوستاد حضرتلری هر گئجه تهجّد اوچون اویانیب بیر مدت
یاتاقدا(رختخواب)، یوخودان اویانما آدابینی یئرینه گتیره‌رک آغلاردی. سونرا ائو
صحنینه گلیب گؤیه باخیب «ان فی خلق السموات و الارض...» آیه‌لرینی اوخویوب
باشینی دیوارا دایاییب بیر مدت آغلایاردی.
دستناماز آلماغا آماده اولاندا حووضون قیراغیندا اوتوروب بیرسۆره
آغلایاردی. دستناماز آلیب نامازخاناسینا گئدیب تهجّده باشلایاندا آرتیق، حالی،
داها دا چوخ منقلب اولاردی. اونون نامازلاریندا خصوصییله قنوتلاریندا اوزون
آغلامالاری اولاردی ائله کی کیمیلر اونو چوخ آغلایانلاردان(بکائین) حئساب
ائدرلر."
آیتالله حاج سیدحسین
فاطمی بویورور: "میرزا جوادآقا اؤزۆ بیر اخلاق اۆلگۆسۆیدۆ. گئجه‌لی ائو
صحنینده قدم ووروب
گر بشكافند سراپای من
جز تو نیابند در اعضای من
(پارچالاسان پارچا پارچا، بو تنی بولانمازسین سندن ساوای، ذرّه‌نی)"
زمزمه ائدردی.
دهیرلی محقّق شئیخ
محمد رازی ده دئیر: "اونلار رجب و شعبان آیلارینی اوروج توتاردیلار و فیضیه
مدرسه‌سینده عمومی اخلاق درسی دئیردیلر. ایندی اوتوز ایل او ربّانی عالیمین
دونیاسینی ده‌ییشدیرمه‌سیندن گئچسه ده مدرسه‌نین فضاسی و قاپی-باجاسی، اونون حزین
سسی، آغلاماسی و شوق ناله‌لرینی ,عاغیل قولاغینا چاتدیریر کی دئییر: اللهم ارزقنا
التجافی عن دار الغرور و الانا به الی دارالخلود والاستعداد للموت قبل الفوت. حضرت
بقیة الله ایله ارتباطی چوخ و تقواسینی و دیندارلیغینی موغاییت ایدی. نافله‌لره و
داییمی توجهه چوخ مقیّددی و بیر لحظه بئله آللاهی اونوتمازدی."
مرحوم حاج میرزا
عبدالله شالچی بویورور: "مرحوم اوستادیم آیت الله ملکی‌نین فیکری و
ایچسل(درونی) اجتهادی واردی. اورکدن آنلاماقدا گوجلویدو. اونلارین، یئمک، یاتماق و
رفتار باره‌سینده بویورولاری واردی کی چوخ تأثیرلی ایدی و انسانی پاک و تمیز ائدیب
آللها هدایت ائدردی. ... ایندی ده اونلارین مزاری قومون شئیخان قبریستانیندا
حاجتلر یئریدیر. منیم بیر حاجتیم اولاندا اونلارین قبرینه گئدرم."
دونیاسینی دهییشدیرمهسی
بو بؤیوک عالیمین
دونیادان گئتمه‌سی باره‌ده اونون شاگیردی، مرحوم آیت الله حاجی آقا حسین فاطمی
بویورور: " اون ذیحجه 1343 ق.، قربان گونو، اوستادین ائینه گئدیب گوردوم کی
اوستاد حاماما گئدیب خضاب باغلاییب[حنا قویوب] پاک و تمیز اولاراق یاتاغیندا
اوتوروب ظاهرا گون‌اورتا آذانینی گؤزله‌ییر کی ناماز قیلسین. یاتاقدا آذان و اقامه
دئمهیه باشلادی. هر جمله‌نی دئدیکجه اونون آرامیشی و حضورو چوخالیردی.
تکبیرات-افتتاحیه دوعاسینی اوخویوب تکبیرة الاحراما یئتیشیب الله اکبر دئینده پاک
روحو ملکوت-اعلی‌یا قوووشدو.
حضرت آیتالله ملکی
تبریزی‌نین بدنی، گؤرکملی شرعی و تشييعی مراسیمدن سونرا، قومون شئیخان
قبریستانیندا ميرزای قمی‌نین مزاری و حضرت معصومه(س) ملکوتی حرمی جواریندا توپراغا
تاپشیریلدی.
قایناقلار
كيهان انديشه، شماره
هشتم.
حوزه، شماره سی و
چهارم.
سيماى فرزانگان، رضا
مختاري.
نقباء البشر فى القرن
الرابع عشر، آغا بزرگ تهرانی.
ریحانة الادب، محمدعلی
مدرس تبریزی، چاپخانه شفق.
آیینه دانشوران، سید
علیرضا ریحان یزدی، تهران، نشر کتاب.
گنجينه دانشمندان،
محمد شريف رازى، تهران، کتابفروشی اسلامیه.